Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
13
Watsonowski)byłaNewtonowskafizykaizwiązanazniąfilozofiaświata.Rozważania
dotyczącerozumuludzkiegoJ.Locka,potężnainspiracjatejatomistycznejpsychologii,
ukazałysięzaledwieparęlatpoPryncypiachNewtona.Filozofowie(zwłaszczaempi-
ryścibrytyjscy)ipsychologowie-badaczeposzukiwalielementarnychczęści(„ato-
mów”,„ideiprostych”)życiaumysłowegoorazsposobu,wjakiwiążąsięonewwięk-
szestruktury(tuodpowiedziąbyły„prawakojarzenia”).Iodwrotnie:złożonefakty
życiapsychicznegostaranosięsprowadzićdotego,coproste–doelementów(ato-
mów)psychicznych.Wpoczątkowymstadiumrozwojupsychologiiistniałoprzytym
pełneprzekonaniecodostosowaniametodyintrospekcjieksperymentalnejjakometo-
dyzapewniającejnaukowepoznanie.Jednakwmiaręupływuczasuintrospekcjaujaw-
niałaswojebraki;dojmującastawałasięteżświadomośćnieuchwytnościjejdanych
wporównaniuzkonkretnościąfaktówuznawanychwnaukachprzyrodniczych.Przy-
gotowałotogruntpodkolejneprzemianywpsychologii,związanezpodejściembeha-
wiorystycznym12.Mimotychzmian,ogólnezasady–zakorzenionewNewtonowskiej
wizjiświata–obowiązywałynadal;wcześniejodnosiłysięonedo„wrażeń”i„wy-
obrażeń”,teraz–doatomistycznie(molekularnie)pojętychbodźcówireakcjioraz
prawichkojarzenia(stycznośćwczasieiprzestrzeni,intensywność,podobieństwo
–terazujętewreguływarunkowania).Wpewnymsensiemożnawięcpowiedzieć,że
przedmiotpsychologiiprzezdługiczasujmowanybyłnapodobieństwofizyki.(Także
takzwana„rewolucjapoznawcza”przyniosłaztegopunktuwidzeniazmianyowiele
mniejsze,niżmożnabytegooczekiwać–por.rozdz.III).
Ztego,codotychczaspowiedziano,wynika,żekonteksthistorycznydośćjedno-
znaczniesytuowałpsychologiępostronienaukprzyrodniczych.Niemniejjednakmoż-
natakżepowiedzieć,żeodmomentuswojegopowstaniapsychologiaznajdywałasię
zarazemnapograniczumiędzynaturalizmemiantynaturalizmem.Przyrodniczenasta-
wienieTheodoraFechneraiWilhelmaWundtaunaukowychpoczątkówpsychologii
równoważonebyło„prefenomenologiczną”postawąFranciszkaBrentanaiWilliama
Jamesa(isytuacjatakamiałatendencjędopowtarzaniasięwkolejnychokresachroz-
wojupsychologiijakonauki).Prawdąjestjednak,żegrospsychologiiprzejęłoraczej
spuściznęnaturalistyczną13.Ajakjestdzisiaj?
Jeślichciećoprzećodpowiedźnaogólnychopracowaniachdotyczącychpsycholo-
giijakonauki,tojestichniewiele.DoklasycznychnależypozycjaMadsenaz1980
roku.Autorprzyznaje,żeistniejąróżnetypywyjaśnieńiróżnetypyjęzykaopisu
wpsychologii:mamywięcdoczynieniazwyjaśnieniamiredukcjonistycznymi,aleteż
mentalistycznymiineutralnymi;językopisumożebyćbehawioralnylubfenomenolo-
giczny.Wszystkietepostawybadawczenależądopostępowanianaukowegoijako
12Kierunkite,mimoichodrębności,łączyłważnyelement:zarównoprogrampsychologiiintrospek-
cyjnej,jakibehawioralnejopierałsięnachęciczerpaniawzorcównaukowychznaukprzyrodniczych(por.
Stachowski,2000).
13Prawdąjesttakże,żewobectakiegoopowiedzeniasiępsychologiiistniałazawszeopozycja.Jednak,
jakzauważarzecznikalternatywnej,antynaturalistycznej„psychologiiwludzkiejperspektywie”A.Giorgi,
„jeżelibyłobytylezgodycodorewizji[głównegonurtu–przyp.J.T.],ilejejjestwstosunkudopodnoszo-
nej[wobecniego–przyp.J.T.]krytyki,niebyłobyproblemuwodniesieniudozmianykierunkupsycholo-
gii”(Giorgi,2002,s.116).Krytykbyłowiele,alezgodymiędzykrytykującymistronami,atakżepozytyw-
negoprogramu,jużznaczniemniej.Sytuacjętędobrzeobrazujeróżnorodnośćstanowisknakonferencji,
którejzapisemjestksiążkapodred.WannaBehawioryzmafenomenologia(2002).
