Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dostojewski.Nędzaiwielkośćkultury
19
Jeszczeinnąilustracjędlategowątkumożnaodnaleźćwefrazach,któreprzeciw-
stawiającbarbarzyńskądzikośćRosjieuropejskiemukulturalnemuwyrafinowaniu,
brzmiąniczymwyjętezCzaadajewa.Zodwrotnąoceną,rzeczjasna:Rosja,choćdzi-
ka,żyje–Europa,choćkulturalna,zmierzcha.Dostojewskipodejmujemyśloniepo-
wodzeniueuropeizacjiRosji.Metaforątegonieudanegoprocesujestbal,awięcsym-
bolbardzoważnydlaświadomościkulturalnejdziewiętnastegostulecia.Balbyłnie
tylkobardzopopularnymsposobemspędzaniawolnegoczasu,aleprzedewszystkim
byłformąmanifestacjistatusujegouczestnikówizderzeniawkarnawałowysposób
własnejtożsamościzezwierciadłemopiniiinnych.
Oto,jakwyglądanędzakulturywpraktyce:
Skończyłsiębaldzieciizacząłsiębalojców:oBoże,cóżzanieudolność!Wszyscywnowych
strojach,aleniktstrojównosićnieumie;wszyscysiębawią,aniktniejestwesół;wszyscysą
pełniambicji,aleniktnieumieinnymzaimponować;wszyscypełnizawiści,wszyscymilczą
istroniąodsiebie.Nawettańczyćnieumieją11.
WyjaśnienietegostanurzeczyDostojewskipodajedwiestronywcześniej.Jest
towpewnymsensieopisbunturosyjskiegożywiołuprzeciwkokulturzenadającej
każdemufragmentowiżyciaodpowiedniąformęiład.Ostatecznie–wszystkospro-
wadzasiędokonfrontacjiRosjizroszczeniamieuropejskichnormiwzorców:
(...)ledwietrafiłemdodużego,odświętnegozgromadzeniaRosjan,odrazuzaczęłomisię
wydawać,żeonitotaktylkoudają,lecznaglewybuchnąizacznąsięawanturować,całkiem
jakusiebiewdomu.(...)rozumiemito,żejestbardzoprzyjemnie(o,dlawielu,wielu!)stanąć
pośrodkuzebrania,gdziewszyscywokół,panie,panowie,anawetwładze,taksłodkomówią,
sątakuprzejmiiniewynosząsięnadnikogo,jakbytofaktyczniedziałosięwEuropie–stanąć
pośródwszystkichtychEuropejczykówinaglecośryknąćwnajczystszymstylunarodowym
–daćkomuśwgębę,zrobićbrzydkikawałdziewczynieiwogóle,zaraz,naśrodkusalinapa-
skudzić:DProszę,maciezaswojądwustuletniąeuropejskość,amytujesteśmy,jakeśmybyli,
nigdzieśmysięniepodziali!”12.
Jednymsłowem,kulturaicywilizacjasąpodejrzane,bozbytniozeuropejskością
zostałysplecione–wtakimujęciukulturatopoprostuinnysposób,całkiemzresz-
tąskuteczny,zachodniejkolonizacjirosyjskichdusziumysłów
.Wgruncierzeczy
podejrzanyjestjednakwszelkiracjonalnyład,bojakośdoludzkiegożyciamało
przystaje,cotakgwałtowniewypowiedziałprzecieżDczłowiekzpodziemia”.Jego
monologwewnętrznyjestsurowąrozprawąnietylkozrojeniamirodzimychpostę-
powców
,marzącychoutopijnejrekonstrukcjiżyciauładzonegozgodniezsocjali-
stycznymischematami,aletakżezkażdąformąracjonalistycznegokonstruktywizmu
ihegemonicznychroszczeńludzkiegorozumu.Człowiekpodziemnyprzeciwstawia
rozumowicynicznybuntiironicznynihilizm,lecztrzebapamiętać,żecenzuraokro-
iładziełoDostojewskiegooczęśćpozytywną,wktórejwitalistycznysprzeciwwobec
11Ibidem,s.14.
12Ibidem,s.12–13.
