Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Receptoryiczucie
Odbióriprzewodzenieinformacjizeświatazewnętrznegoodbywasiędzięki
sieciompołączeńnerwowych,zorganizowanychwedługpewnegoogólnegowzor-
ca,któryjestpodobnywewszystkichsystemachczuciowych.Pierwszymele-
mentem,któregozadaniemjestodbiórbodźcazotaczającegośrodowiska,jest
wyspecjalizowanastrukturanerwowa-receptor.Informacjazreceptorówjest
przewodzonadoośrodkowegoukładunerwowego(najczęściejdrogąnerwów
rdzeniowychlubczaszkowych),wktórym,zapośrednictwemkilkuneuronów,
jestprzesyłanadowyspecjalizowanychpólczuciowychkorymózgu.Jesttowa-
runkiemuświadomieniasobiewrażeniaczuciowego.Nieoznaczatojednak,że
każdainformacjaczuciowajestuświadamiana.Niedziejesiętaknaprzykład
zinformacjamidotyczącymipołożeniaposzczególnychczęściciaławprzestrze-
ni(pochodzącymizreceptorówmięśniowychinarządurównowagi)orazzwią-
zanymizregulacjątemperaturyciała,ciśnieniakrwi,pracyserca,oddechu(po-
chodzącymiznarządówwewnętrznychiwpływającyminafunkcjonowanieukładu
autonomicznego).
Rodzajereceptorów
Każdyreceptorprzetwarzajednązformenergiibodźca(mechaniczną,chemicz-
ną,termicznąlubelektromagnetyczną)naenergięelektrochemicznąwpostaci
potencjałówreceptora,stopniowanychzależnieodsiłyiczasutrwaniabodźca,
podobnychdopobudzającychpotencjałówpostsynaptycznych(wyjątekstano-
wiąkomórkireceptorowesiatkówki,któreulegająhiperpolaryzacji).Procesten
nazywasiętransdukcjąbodżcaiumożliwia,poosiągnięciuodpowiedniegopro-
gudepolaryzacjibłonykomórkowej,generowaniewneuronachczuciowychpo-
tencjałówczynnościowych.Ichsekwencjatworzyodpowiednikodnerwowy,prze-
wodzonyaksonamineuronówczuciowychdoośrodkowegoukładunerwowego.
Bodziec,naktórydanyreceptorjestnajbardziejwrażliwy,nazywamybodżcem
adekwatnym(specyficznym).Choćprawiewszystkiereceptorysąszczególnie
wrażliwetylkonajedenrodzajbodźca,tojednakwokreślonychwarunkachmogą
niekiedyzostaćaktywowaneprzezbodźceniespecyficzne.Przykłademsąko-
mórkireceptorowesiatkówki,któremogąbyćpobudzoneprzezsilnyuciskme-
chaniczny,alboreceptoryścięgniste,którereagująnaskurczwłókienmięśnio-
wychłączącychsięznimi,alemogąbyćteżpobudzoneprzezsilnerozciąganie
mięśnia.
Zewzględunarodzajadekwatnegobodźcawyróżniasięmechanorecepto-
ry(wrażliwenamechaniczneodkształcenie,należądonichtakżereceptorysłu-
chuirównowagiwuchuwewnętrznym),chemoreceptory(wrażliwenasub-
stancjechemiczne,należądonichreceptorywęchuismakuorazchemorecepto-
rynaczyńipodstawypniamózgu),termoreceptory(wrażliwenaciepłolubzim-
no),fotoreceptory(wrażliwenaświatło)orazreceptorybólowe-nocyceptory
(nocyreceptory)(wrażliwenauszkadzającetkankibodźcemechaniczne,termiczne
lubchemiczne).Innypodział,którybierzepoduwagępołożenieworganizmie
46
