Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
SzymonWróbel
eksperymentustałasięsubstytutemreligiidlaczłowiekapozbawione-
gotradycjiiwiarywdrugiświat12.
MyślTalmonachętniepodejmiemy,ztymjednymzastrzeżeniem,
żedlaprawdziwegomyślicielaoświeceniowegoniemożeistniećżad-
nerzeczywistenapięciemiędzysferąsacrumaprofanum,alejedynie
międzyzłudzeniemaprawdą.Jedynienastrojenieteologicznepod-
trzymujetonapięcie,nakazującnamposzukiwaćswojejindywidual-
nejdrogikuśmierci.Oświecenieuczysięodteologiitego,żeideapo-
stępumożebyćzwykłymracjonalnymprzesądem,żezasadniczonie
mapostępuwhistorii,aonasamajestraczejciągiemkatastrofpiętrzą-
cychsięnaruinachcoraztonowychzbrodniiracjonalistycznychspo-
sobówichzatuszowania.Racjonalistauczysięzatemodteologa,że
poczuciewinywcywilizacjijestwszystkim,aideapostępujestniczym,
toznaczyjestformąmyśleniażyczeniowego.Tonapięciemiędzyracjo-
nalizmemateologiąjestczymśtrudnymdozniesienia(wytrzymania)
iraczejczymśrzadkim.Myślicielewybierajązregułybiegunostenta-
cyjnegoracjonalizmuideterminizmu,alboteżbiegunzażartegomi-
stycyzmu;sąjednakmyśliciele,którzyuwodząobatebieguny(lub
raczejsąprzeznieuwodzeni),przezcostająsięzagadkądlasiebie
idlawszystkich,którzyichczytają.
6.Freudjestwszędzie
OświecenieFreudajestzagadkowe:jestbowiemrównocześnie
mroczne,czarne,zmysłoweianalityczne.WyobraźnięFreudazasie-
dlajązarównomrocznipisarzemieszczańscy,jakiczarnidemaskato-
rzymyślącyoprawdziejakoouruchomejarmiimetafor”,zamieszkują
jąwreszciezmysłowetworypokrojuMozartaiKierkegaarda.Według
Freudatylkosublimacjamożenamdaćmyślwpewnymstopniuuwol-
nionąodswejerotycznejprzeszłościiprzekształcićimpulspopędowy,
nieniszczącgo.Jednakmyślnigdywpełninieuwalniasięodswej
erotycznejprzeszłościizawszeniesiezesobąstygmatmyśleniażycze-
niowego.Zdrugiejjednakstrony,jakczytamywPrzyszłościpewnego
złudzenia,myśljestpowolna,bynierzec,zawszespóźniona,alewswym
spóźnieniuwytrwałaibezwzględnawposzukiwaniuposłuchu.Czy-
tamyuFreuda:uCzęstopodkreślamy,żeintelektludzkijestbezsilny
12J.L.Talmon,TheOriginsofTotalitarianDemocracy,SeckerandWarburg,Lon-
don1955.
