Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
podejściadoomawianejepokiwynikającegozcharakterystycznegodlaXIXw.
rozbuchanegonacjonalizmu,uczciwyintelektualnieSorelprzyznajechętnie,
żepo1763r.FryderykaIIszanowanozaniezłomnośćnawetwkrajachwro-
gichPrusom26.Sorelnakońcuswejpracystawiainteresującątezę,żeponie-
ważwtrzechrozbiorachPolski,AustriaiPrusypołknęłyzbytwieluSłowian,
tj.więcejniżmogłyprzetrawić,zatrzymałysięniejakowrozwojuspołecznym.
Tezadośćodważnawświetlechoćbypóźniejszychsukcesówniemieckiejindu-
striiorazwobectego,żetrudnobyłobyudowodnić,jakobyAustriaiRosjabyły
bardziejzacofanewzględemEuropyZachodniejw1914r.niżw1772.
PolskąoptykęprzełomuXIXiXXw.nazagadkęFryderykaIImożemy
dostrzecnietylkowpracachtypowohistorycznych,aleteżwpowieścidrama-
tycznejz1910r.WielkiFryderykAdolfaNowaczyńskiego.ZjednejstronyNo-
waczyńskistarałsięopisaćPrusyracjonalnie,wyrzekającsięromantycznych
porywówcharakterystycznychdlamyślipolitycznejIpoł.XIXw.,zdrugiejjego
obrazkrólaPrusjestdośćniedorzeczny.Odżegnaniesięodromantyzmubyło
bardzowduchuepoki.PodkoniecXIXw.widaćwśródintelektualistówpol-
skich,wdużymstopniupodwpływemprusko-niemieckim,racjonalistyczne
przewartościowaniemyślipolitycznej.Zamiastkrzyczećoprawachnarodów
konserwatystazKrakowaMichałBobrzyńskiuznałradykalizmromantyczny
zaobjawniebezpiecznychdemokratycznychtendencji,któreowocowałyma-
sakramiwstylupowstaniastyczniowego.Bobrzyńskiuważał,żepaństwojed-
nakniejestwyrazicielemduchanarodu,leczwyrastazukładusiłiinteresów
poszczególnychgrupobywateli27.
PodobneprzewartościowaniewidaćwnowoczesnymnacjonalizmieRo-
manaDmowskiego,doktóregoodwoływałsięNowaczyński.TakjakBobrzyń-
ski,Dmowskiuważał,żerozbioryniebyływinąPrus,RosjiczyAustrii,ale
przedewszystkim,amożenawetwyłącznie,winąPolaków,którzyniepotra-
filisięzorganizowaćiczęstosłużylidlapieniędzyobcymdworom.Dmowski
stawiałNiemcówzawzórdonaśladowania,ajednocześnieprzestrzegałprzed
potęgąniemieckiegonacjonalizmuswoichczasów.Dmowski,azanimNowa-
czyński,nieuważaliżepruskośćzatrułaNiemcy,leczżetoraczejPolskajest
zatrutairracjonalnymdemokratyzmem.Mimotoniemożnapowiedziećby
ocenaFryderykaIIprzezNowaczyńskiegobyłaracjonalnaibliskafaktomhi-
storycznym.Niechodziwyłącznieotypowezabiegibeletrystyczne,aleocałość
ujęciatematu.
26A.Sorel,op.cit.,s.28.
27S.Paczos,Państwoinaródwmyślipolitycznejpolskichkonserwatystówdo1939r.,
Kraków2009,s.192.
26
