Зміст книги
перейти до управління читачемперейти до навігаціїперейти до деталей бронюванняперейти до зупинок
1.1.Interfejspsychiczno-kulturowy
Naukaokulturzeprzechodziłaiprzechodziróżneprzeobrażenia.Najbardziejcharak-
terystycznenapięciateoretycznewidaćnaprzykładziesporuoto,czykultura,araczej
konkretnekulturysązintegrowanymizestawamiznaczeńipraktyk,któresąodtwa-
rzanewnieproblematycznysposóbprzezsocjalizowanychaktorów,czyteżkultury
sądynamicznymzjawiskiemnegocjowaniaznaczeń,czasamiichotwartejkontestacji,
szczególniezestronyniezintegrowanychgruppostrzegającychsiebiejako„zdomi-
nowane”lub„wydziedziczone”.Psychoanalizawprowadziławtonapięciejeszcze
jedenwymiar:nieświadomość.Wrazztymwymiaremmożnabyłozadaćkolejne
pytania:czemuikomusłużąoweznaczenia,czysąwspólneczyprywatneiwreszcie
pytaniezasadnicze:cosiędzieje,gdyzawodząmechanizmykulturoweobliczonena
produkowanieireprodukowanieznaczeń.
Wroku1913Freuddumnieogłosił,żepsychoanalizaustaliłabezpośrednizwiązek
międzytymcopsychiczneispołecznewtakichwytworachludzkiegogeniuszujak
religia,moralność,sprawiedliwośćifilozofia.Twierdził,żetak,jakneurozyokazały
siępróbamiposzukiwaniaindywidualnychrozwiązańproblemówkompensowania
niezaspokojonychpragnień,takinstytucjeusiłujądostarczyćrozwiązańspołecznych
tychsamychproblemów(Freud,1913:185–186).PrawiepółwiekupóźniejMelford
Spiro,antropologpsychoanalityczny,wprowadziłkoncepcję„kulturowoukonstytuo-
wanegomechanizmuobronnego”(Spiro,1965).IstotąmyśliSpirajesttwierdzenie,że
pewneszczególneformykulturowe,odobyczajupokompleksowąinstytucję,mogą
zaopatrywaćjednostkęwsposobyradzeniasobiezemocjonalnymikonfliktami–
myślnienowawpojmowaniufunkcjikultury,alewwyraźnysposóbłączącawymiar
jednostkowy,afektywny,intelektualnyibehawioralnyzwymiaremkolektywnym.
Antropolodzyzawszepatrzylipodejrzliwymokiemnapróby„psychologizacji”ich
dziedziny.EdmundLeachrozpocząłwielkądebatęnatematprywatnegoikolektywnego
wymiarusymboluodtwierdzenia,że„publicznesymbole”niemogąbyćwyjaśniane
wodniesieniudoindywidualnychznaczeń(Leach,1958).GananathObeyesekere
ożywiłtędebatęw1981roku,twierdząc,żekulturęnależybadaćwtakisposób,aby
uwzględnićindywidualnemotywyipragnienia(Obeyesekere,1981).Debatanadin-
terfejsempsychiczno-kulturowymożyłaponowniewlatach90.zasprawąpowstania
psychologiikulturowej.Jejlider,RichardShweder,odsamegopoczątkudeklarował,
żetanowadziedzinaniejestanipsychologiąogólną,anipsychologiąmiędzykulturo-
wą,aniantropologiąpsychologiczną.Programowopsychologiakulturowamabadać
związekpomiędzykulturąiumysłem,człowiekawkontekście,figuręito,cowtle
