Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Nastykutego,coindywidualneispołeczne
(Shweder,1990).Shwederodrzucauniwersalizmwpojmowaniuludzkiegoumysłu,
twierdzi,żeróżneświatylokalnekonstruująróżneumysłowościlokalne.Innyrzecznik
psychologiikulturowej,MichaelCole,mówiraczejokompleksowychhistoryczno-
-kulturowychumiejscowieniachprocesówpsychologicznych,otwierająctymsamym
drogędomożliwychuniwersalistycznychodczytańkulturowouwarunkowanegoludz-
kiegoumysłu(Cole,1996).Trzeciąpropozycjąspojrzenianapsychologiękulturową
jestkoncepcjaintersubiektywnychrzeczywistościJerome’aBrunera(1996).Szkoła
psychologiikulturowejrzuciławyzwanienietylkoantropologom,aleteżpsychoana-
litykomiantropologompsychoanalitycznym.Tematemdebatystałsięrelatywizm
wpojmowaniuludzkiegoumysłu.
Psychoanalitycznienastawieniantropolodzyzjednejstronybronilikoncepcji
interfejsupsychiczno-kulturowego(Spiro,1986),azdrugiej–zwracaliuwagęentu-
zjastomkulturowegokonstruowaniarzeczywistościnafakt,żetakiekonstruowanie
iadaptacjadokulturyodbywasięwpewiendyscyplinującyjednostkęsposób.Produkcja
ireprodukcjaznaczeńwiążesięzkosztamipsychicznymi.NaomiQuinnorazClaudia
Strausspokazały,żewspółcześniantropolodzykulturowiposługująsiępojęciamide
factopsychologicznymi,takimijaknp.:sprawstwo(agency),pragnienie,tożsamość,
self4,podmiotowość(subjectivity),emocje.Ten,ktosiętakimipojęciamiposiłkuje,
niemożeuciecodrozważańnadindywidualnymimotywacjamiorazwewnętrznymi
konfliktamidziałającychaktorów,konkretnychpodmiotówwkonkretnejkulturze.Nie
oznaczatoredukcjikulturydosubiektywnychdoświadczeń,aleto,żetrzebająbadać
zichuwzględnieniem.Jakpisząautorki:
towjakisposóbidlaczegoludzierozumieją,czująidziałajątak,jakdziałająwróżnychspołe-
czeństwach,jestintegralnączęściątego,jakpowstająznaczeniakulturowe,symboleidyskursy,
iwjakisposóbsąonereprodukowaneizmieniane,atomadynamikę,którejniemożnawyjaśnić
tylkozapomocąpojęćspołecznychprocesów„subiektywnegokonstruowania”(Quinn,Strauss,
2006:272).
Problematykasubiektywnegokonstruowaniajestniezwyklezłożona.Podstawowe
pytania,jakiepojawiająsięwzwiązkuzproblememsubiektywnegokonstruowania,
dotyczątego,cojestkonstruowane,ktokonstruujeijakiesągranicetakiejkonstrukcji.
Wwielkiejdebacieantropologicznejnatematróżnorodnościkulturpowracaproblem
kulturowegoselfrozumianegonajczęściejjakoobrazsiebiebądźpoczuciesiebiesa-
mego.Psychoanalitykówzwyklepomawiasięoprojektowniezachodniegomodelu
selforazpojęciaosobynainnekultury.Tymczasemwpracachpsychoanalitycznych
antropologówstaleobecnajestrefleksja,pochodzącawkońcuzpsychoanalizy,
nadrozbitym,skonfliktowanympodmiotemrozdartympomiędzyróżnymirolami
4
Pozostawiamtosłowobeztłumaczenianajęzykpolski,żebyuniknąćnieporozumieńwynikających
zzastosowanianajczęściejproponowanegowtakiejsytuacjipolskiegoodpowiednika,jakimjest„jaźń”.
Niestety,obasłowa,zarównoangielskieself,jakipolskie„jaźń”sąobarczoneogromnąwieloznacznością.
Pozostanęprzyużywaniusłowaselfzewzględunapowszechnejegoużyciewkontekściewspółczesnych
koncepcjiantropologicznych,ajednocześnieograniczęstosowalnośćtegoterminudopolaznaczeniowego
zakreślanegowantropologicznymipsychoanalitycznymdykursie.Tymsamympominęwiększośćdyskusji
filozoficznejnatematkoncepcjiself(ijaźni).Sposobyrozumieniaselfwdyskursieantropologicznym
ipsychoanalitycznymomawiamwdrugiejczęściksiążki,wrozdziale2.
