Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Interfejspsychiczno-kulturowy
17
społecznymi,narzucanymijednostcesymbolicznymikonstrukcjamiiindywidualny-
miemocjonalnymiodpowiedziaminanie.Wyborydokonywaneprzeztakipodmiot
aniteżobrazsiebiesamegoniezawszesądostępnerefleksji(Obeyesekere,1981,
1984,1990;Ewing,1990,1991,1992;Derné,1992,2000;Hollan,2000).Niewielu
psychoanalitykówwierzywjakieśniezmienne,zintegrowaneself,conieoznacza,że
musząoniporzucićpoglądnatematistnieniauniwersalnychmechanizmówkształ-
towaniaself.Kulturowewarunkowaniemożeoznaczać,żezasadniczouniwersalne
mechanizmypsychicznekształtująkulturowozróżnicowaneself.Wdalszejczęści
pracyodniosęsiębardziejszczegółowodoprzebiegudebatynaduniwersalnościąbądź
relatywnościąself,jakidokonsekwencjiprzyjęciaokreślonejdefinicjiselfdlabadań
antropologicznych.Niezależnieodwyborudefinicjiselfzarównodlaantropologów
kulturowych,jakidlapsychoanalityków,ważnejestpytanieosposóbodnoszenia
siępodmiotudoinnychpodmiotóworazdowłasnegośrodowiskakulturowego.Tym
samymwobutychdziedzinachwidzisiękoniecznośćbadaniaintencjonalnościoraz
konstrukcjisymbolicznych.Ricoeurowskieodczytaniepsychoanalizypostrzegają
jakohermeneutykęwiodącąodindywidualnychznaczeńdoznaczeńkolektywnych.
Wspominająco„pracymarzeniasennego”wsensieFreudowskiegorozumieniatego
sformułowania,Ricoeurpisze:
Otóżtoniemarzeniesennekonstytuujeowąwięź[symboliczną–M.S.];marzeniesenneznaj-
dujejąjużgotowąiposługujesięnią:ztejprzyczynytworzeniemarzeniasennegoniewymaga
żadnejpracysymbolizacji,porównywalnejdotego,comożnabyłobynazwaćpracąkondensacji,
przesunięciaiprzedstawienia[…].Takwięctonie„pracamarzeniasennego”tworzyowąwięź
symboliczną,leczpracakultury(Ricoeur,2008:456).
„Pracakultury”topięknametafora,którąmożnaodnieśćwprostdotego,czym
zajmujesiępsychoanalityczniezorientowanaantropologia,choćtaostatniawychodzi
dalekopozaprogramRiceoeurowski.MyślącpojęciamiWilfredaBiona,trzebaby
przyjrzećsiępracykulturyjakosposobowi,wjakikulturyijednostkitworząoraz
wspólniedzieląznaczenia,aletakżejakpracakulturyradzisobiewsytuacjach,
kiedydochodzidorozerwaniawięzimiędzymyślicielemimyślami,odczuwającym
iafektami.Pierwszezadaniepsychoanalityczniezorientowanejantropologiipole-
ganabadaniumechanizmówwytwarzaniaidostarczaniaznaczeńorazasymilacji
imanipulacjinimi.Drugiezadaniemanaceluposzukiwanieodpowiedzinapytanie,
wjakisposóbpowstająnieuświadomionefantazjeiafektyegzystującenaobrzeżach
instytucjikulturowychisystemówsymbolicznych.Założenieoistnienutakich
fantazjiiafektówpochodzizteoriiipraktykipsychoanalitycznej.WedługBiona
systemysymbolicznesąwyrazemwstępnejmentalizacjiróżnychsurowychfaktów
psychicznych.Doświadczenieafektywnematukapitalneznaczenie.Nadmiarlub
niedomiarpobudzeniaafektywnegoumałegodziecka,któregoapartpsychicznyjest
jeszczeniedojrzały,skutkujekatastrofalnymiskutkamidlajegorozwojupsychiczne-
go.Zaburzonezostająprocesymentalizacji,które–jakzakładaBion–sąuprzednie
wstosunkudomyśleniaistanowiąjegobazęrozwojową.Takjakwprzypadkudziecka,
takteżwprzypadkukulturywszystkoto,cowymykasięsymbolizacji,pozostajejako
sferaniezmentalizowanaizdefinicjiniedostępnamyśleniu.TęsferęBionnazywa
„bezimiennymterrorem”.
