Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Społeczeństwopóźnejnowoczesności
walkiklasspołecznychczyteoriiformacjispołeczno-ekonomicznej,stanowiącej
najbardziejogólnąwizjęmechanizmurządzącegorozwojemspołecznym.Pomimo
silnychwpływówHeglaizaadaptowaniaHeglowskiejdialektykiMarksodrzucił
jegoidealistycznąwizjędziejównarzeczmaterializmu.Niematumiejscana
systematycznąprezentacjękolejnychpoziomówjegocałościowejteorii,wzamian
skupięsięnakluczowychelementachkrytykinowoczesnościprzeprowadzonej
przezautoraKapitału.
Traktującmaterializmhistorycznyjakoteoriędziejów,możemywniejwyróżnić,
zaPiotremSztompką,trzypoziomydyskursu:poziomhistoriidziejowej,struktury
społecznejiindywidualnychdziałań(2005,s.157).Nakażdymztychpoziomów
znajdziemywątkikrytykiodnoszącesiędowspółczesnegoMarksowikapitalizmu,
alenajbardziejfundamentalneznaczeniewydająsiętumiećteoriaistotygatunkowej
człowiekaiteoriaalienacji.Uzupełniającsięwzajemnie,opisująswoistypoczątek
całegomechanizmudziejów.PunktemwyjściadlarozważańMarksajestteoria
istotygatunkowejczłowieka,specyfikującacechyludzkie,któremającharakterna
wskrośspołeczny,aniepsychologiczny.SyntetyzującrozważaniaMarksanaten
temat,możemywskazaćnadwiedominującewnaturzeludzkiejcharakterystyki.
Sątospołecznanaturajednostkiijejkreatywność.Pierwszaznichjestpoczęści
determinowanauwarunkowaniaminaturalnymi,którezmuszajączłowiekado
pozostawaniawrelacjachspołecznychzewzględunajegowłasnyintereszwiązany
zprzetrwaniem.Alenawetabstrahującodtegosposobumyślenia,możemypowie-
dzieć,żeMarkszawszeumiejscawiajednostkęwsytuacjachspołecznych,czytojako
uczestnikainterakcji,stosunkówspołecznych,czyczłonkazbiorowości.Jakmówi:
Dimgłębiejcofamysięwdzieje,tymbardziejwystępujejednostkaprodukująca,jako
niesamodzielna,przynależnadowiększejcałości”(Marks1981,s.22),począwszy
odrodzinypoprzezróddowspólnotyizwiązkówspołecznychwspołeczeństwie
kapitalistycznym.Drugacecha,kreatywność,maodniesieniegłówniedoaktywnej
relacjiczłowiekaznaturąijegoskłonnościdopodporządkowywaniajejsobie.
Człowiekdziała,zmieniającotoczenie,iwtensposóbwyrażaswójzobiektywi-
zowanypotencjał,którymdysponuje.JaktoujmujeMarks:Dczłowiekpodwajasię
nietylkointelektualnie,jakwświadomości,leczczynnie,rzeczywiście,iogląda
siebiewstworzonymprzezsiebieświecie”(1960,s.554).Człowiekjestpodmiotem
zdolnymdokreacji,innowacjiitworzenia,anajlepszymmiejscemdorealizacjitych
cechjestprocespracy.Możnazatempowiedzieć,żejednostkawujęciuMarksajest
postrzeganapozytywnie,zachowujeswojąpodmiotowośćitwórczojąwykorzystuje.
Należyjednakpamiętać,żetenwpewnymsensieidealistycznyobrazzostaje
zakłóconyprzezwłaściwościsystemukapitalistycznego.Negatywneaspektysy-
tuacjiczłowiekaijegonaturywyjaśniaMarkswteoriialienacji.Punktemwyjścia
dorozważańjesttualienacjapracy,którapóźniejznajdujeuogólnieniewinnych
obszarachżycialudzkiego.Najpierwczłowiekzostajepozbawionywpływuna
produktswojejpracy,niedecydujeotym,cosięznimdzieje,ilekosztujeanijaką
26
