Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.UtowarowienieiDstalowaklatka”
formęprzybiera.Tenstanrzeczystajesięwyraźniewidocznynietylkowprocesie
pracy,gdziepozbawiasięczłowiekajegonaturalnychpredyspozycjidokreatywno-
ści,alerównieżdotkliwieodzwierciedlasięwrelacjachmiędzyludzkich.Człowiek
oddzielonyodinnychludzi,osamotniony,zjednejstronytraktujepracęjedyniejako
sposóbzaspokajaniapodstawowychpotrzebegzystencjalnych,jakmówiMarks,
Dsamożycieprodukcyjnestajesię(ł)tylkośrodkiemzaspokojeniajednejjego
potrzeby,potrzebyzachowaniaegzystencjifizycznej”(1960,s.553),zdrugiejstrony
jestwyalienowany,wyizolowanyodinnychludzi,którzystająsięjegowrogami.
Mamyzatemdoczynieniazunicestwieniemgatunkowychcechludzkich,które
manifestowałysięnajdobitniejwprocesiepracy.Wnimwłaśnierozpoczynasię
swoistyprocesodhumanizowaniaczłowieka.
Takrótkaprezentacjajednegozwątkówwizjidziejówzaproponowanych
przezMarksajedyniepośredniopokazujenampewienzbiórcechkapitalizmu,
napodstawiektórychmożemysięraczejdomyślaćcharakterystyknowoczesności
niżbezpośredniosięznimizapoznać.Napewnopoznajemyjejskutkiwzględem
jednostki.Sąnimizerwaniewłaściwychrelacjizjednejstronyzotoczeniemprzy-
rodniczym,zdrugiejzaśzotoczeniemspołecznym.Człowiekstajesięwyizolowany,
osamotnionyiwrogiwobecinnychludzi,pozbawionypierwiastkakreatywnego
ispołecznego.
Abylepiejpoznaćprzyczynytegostanurzeczy,należyprzyjrzećsiębliżej
mechanizmomkierującymfunkcjonowaniemkapitalizmu.Sądzę,żekluczowe
wydająsiętutrzyogniwa:produkcjajakoogniwopoczątkowe,konsumpcjabędąca
ogniwemkońcowymorazpodziałiwymiana,któresąwedługMarksaelementami
pośrednimicałegołańcucha.ProdukcjajestujmowanaprzezautoraKapitałujako
działalnośćczłowieka,któraodnosisiędojegootoczeniaprzyrodniczegoistanowi
formęjegozawłaszczenia.Oczywiściebezpośrednimrezultatemprodukcjisądobra
materialne,którestająsięprzedmiotempodziałuiwymianyzgodniezprawami
społecznymi.Niemniejważnąrolęodgrywajednakformaprodukcjidominująca
wdanymspołeczeństwie,ponieważwytwarzaonawłaściwesobiestosunkiprawne
iinstytucjonalne.Innymisłowytworzybazę(ekonomiczną),używającsłówMarksa,
doktórejdostosowująsiępozostałeczęścispołeczeństwa.Najbardziejrozwiniętą
izróżnicowanąformąorganizacjiprodukcjibyłdlaniegokapitalizm,którystanowił
punktwyjściahistorii.
Jakwspomniałem,ogniwemkońcowymłańcuchaprodukcyjno-konsumpcyjnego
byławedługMarksawłaśniekonsumpcja,któraDleżywłaściwiepozaekonomią,
anależydoniejtylkootyle,oileoddziałujezpowrotemnapunktwyjścia,inicju-
jąccałyprocesodnowa”(Marks1981,s.27).Niemamtunamyślikonsumpcji
produkcyjnej,którajestpowodowanazużywaniemśrodkówprodukcji,aletęodno-
szącąsiędowytworzonychdóbr,będącychprzedmiotemsprzedażyiwymianyna
rynkuekonomicznym.Relacjapomiędzyprodukcjąikonsumpcjąopisywanaprzez
Marksajestelementemnapędowymkapitalizmuistanowijedenzwyróżników
27
