Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.UtowarowienieiDstalowaklatka”
Wzorykonsumpcji,jakoprzynależnekulturzeiświadomości,sądominujące.Po
drugie,podobniejakkonsumpcjawzględemprodukcji,większeznaczeniezyskuje
elementwymianyzudziałempieniądza,którystajesiębezosobowympośrednikiem
pomiędzywytwórcąikonsumentem.Marksrównieżzwracałnatouwagę,mówiąc
ozaufaniu,jakimludzieobdarzająprzedmiotyipieniądz,jednocześnietracączaufa-
niedosamychsiebie(1981,s.55).Prowadzitodowyobcowaniaiuprzedmiotowienia
stosunkówspołecznych.IdączasposobemmyśleniaMarksa,możemypowiedzieć,że
tymbardziejwspółcześniemamydoczynieniazezjawiskiemreifikacji,jakGyorgy
Lukacsnazywałprocesodhumanizowaniairacjonalizacjistosunkówspołecznych
wswojejteoriireifikacji,wyłożonejwHistoriiiświadomościklasowej:studiach
omarksistowskiejdialektyce(1988).Teoriatastałasiępodstawąwspółczesnejkrytyki
kulturymasowej.KroknaprzódwzględemuwagMarksanatematutowarowienia
iwzrosturolipieniądzawstosunkachmiędzyludzkichczynirównieżJanPakulski,
używającwodniesieniudotegozjawiskawwarunkachpóźnejnowoczesności
określeniahiper-utowarowienie(hyper-commodification)(2009,s.276).
Napodstawiezarysowanychjedyniewtymfragmencieuwagodnoszącychsię
doMarksowskichpropozycjinatematmechanizmówrządzącychkapitalizmem,
utożsamianymtuznowoczesnością,obraztegosystemuprzedstawiasiępesymistycz-
nie.Źródłategopesymizmusąwielorakie,alemożnawskazaćkilkazasadniczych
wątków.Popierwszekapitalizmcharakteryzujesięoddzieleniempracyodwłasności
środkówprodukcji.Podrugiestosunkiprodukcjiopartenapozostawaniuśrodków
produkcjiwrękachburżuazyjnejmniejszościwpołączeniuzlogikąfunkcjonowania
gospodarkikapitalistycznejorazkoniecznościąuzyskiwaniaprzezkapitalistówzysku
prowadządoprzechwytywaniawcałościprzeztychostatnichwartościdodatkowej,
generowanejdziękiwyzyskowiklasyrobotniczej.Potrzecieistniejącestosunki
produkcjiprowadządounicestwieniaspołecznejnaturyczłowiekaikreatywności,
coprowadzidojegodehumanizacji.Matodalekoidącekonsekwencjewpostaci
destrukcjiwięzimiędzyludzkich,atakżezwiązkówczłowiekazotoczeniemprzy-
rodniczym.Wkonsekwencjipodlegaonalienacji,stajesięegoistyczny,pasywny
iwrogiwobecinnychludzi.Poczwarterynekpieniężnysystemukapitalistycznego
jestnatylerozwinięty,żeprzejawiazdolnośćdoutowarowienianietylkoprzedmio-
tów,alerównieżsymboli,ideiiwartości.Zatemwszystkomożebyćprzedmiotem
sprzedażyikupna.Zjawiskotojestwyrazemupadkukondycjiludzkiejiobnaża
destrukcyjnypotencjałsystemukapitalistycznego.
Jakwidzimy,perspektywa,którąroztaczaMarks,opisująckapitalizm,jestpe-
symistyczna.Dodatkowonegatywnyobrazsystemukapitalistycznegopogłębiają
tkwiącewnimsprzeczności,międzyinnymiwpostacimalejącejwrazzrozwojem
gospodarczymstopyzyskuczykoniecznościnadprodukcjiwynikającejzwpisanego
wtensystemimpulsuekspansji.Wkonsekwencjikoniecznystajesięupadekkapitali-
zmu,którydlaMarksa,paradoksalnie,mawydźwiękemancypacyjny.Bowiemlogika
dziejów,opisanaprzezniegowramachteoriiformacjispołeczno-ekonomicznej,
29
