Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wnieuchronnysposóbwykładdziejówarchitekturyzaczynasięodzabytków,
którewinnychopracowaniachpodobnychdonaszegozostałyzakwalifikowane
dosztukiromańskiej.Alejeślinawetnosząjeszczepewneznamionategostylu,
toważniejszesązawszecechynowe,wstępujące,którychrozwójbędzienależał
doprzyszłości.InaczejbędziewXVIiXVIIwieku,kiedygotykwygasałniemal
bezkonsekwencji,współistniejączpierwszymimanifestacjamirenesansu,
awkrótcemanieryzmuczywczesnegobaroku.
Pierwszafazagotyku,rozciągającasięwarchitekturzeczeskiejiaustriackiej
nalata1220–1280,wPolscezaczęłasięiskończyławcześniej,bogłównebu-
dowlemałopolskieiśląskiepowstałydookołopołowyXIIIwieku,akulmino-
waływchórzekatedrywrocławskiejiwcysterskichświątyniachHenrykowa
iMogiły.Fazaklasyczna(którąJiřiKuthanwolałnazwać„odgłosamigotyku
klasycznego”)zajęłaostatniątercjęwieku,ajejnielicznedziełaskupiłysięna
Śląsku.
Ambiwalencjastylowapowoduje,żeprezentacjęarchitekturycysterskiej
wPolscemożemynapotkaćwopracowaniachsyntetycznychzarównoroma-
nizmu,jakigotyku.Zwracanouwagę,żepodobieństwokościołówwczesno-
gotyckichicysterskichdotyczytylkoplanu,wktórymchodziłoowykształ-
ceniezdatnegodorepetycjimodelu,anajmniejsząjednostkęstanowiłkwadrat
przęsłanawybocznej.Jednakżewwidokuzzewnątrzwystępujązasadnicze
różnice:ucystersówniemaszkieletowegosystemufilarowo-skarpowego,lecz
występująblokibazylikowostopniowanychbrył.PrzydatnedlaNiemiecroz-
różnienieniesprawdzasięwPolsce,gdziewzasadzienieprzyjęłasiękon-
strukcjafilarowo-skarpowa.Jednakżebrak„systemu”gotyckiegoodpowiada
wobecnejnauceosztuceodwrotowiodmyśleniasystemowego,będącego
skutkiemposzerzeniaizróżnicowaniabadań,akcentowaniaróżniciprzeci-
wieństwwstyludanegookresu,rozstrzygnięćindywidualnych1.
1N.Nussbaum,GermanGothicChurchArchitecture,NewHaven–London2000,s.13–15.
