Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CystersiwMałopolsceinaŚląsku
WIEKXIII
15
15
„przechodzącego”ległupodstawgotyku.Przyromańskichniskichproporcjach,
półkolistycharkadach,pewnejaddycyjnościczłonówbudowli,detaluarchitekto-
nicznymirzeźbie–elementaminowegostylusąostrołukowesklepieniakrzyżo-
wo-żebrowe.Tentypsklepieńniezostałjednakzastosowanywmomenciebudo-
wykościoławJędrzejowie,reliktypodpórsugerująpierwotnesklepienia
bezżebrowe3.Stopniowegowprowadzaniakonstrukcjiżebrowejdowodziteżana-
lizastrukturyściennejijejpodpór4.Wnajstarszymchybakościele–wJędrzejo-
wie–lizenużytowfunkcjiartykulacyjnej,wSulejowiepogrubionojedopostaci
takzwanychlizenoskarp,awWąchockustanowiąonejużsilniejszeskarpy.Nie
obserwujemytujednakchronologicznegorozwoju,raczejposzczególnebudowle
odpowiadałyrozmaitymstopniomzaawansowania5iróżnymwarsztatom6.
Przyjednakowymtypieprzestrzennymczterechmałopolskichkościołówbu-
dowanychod4.ćwierciXIIwiekudolat30.wiekunastępnego–krzyżowym
zpojedynczymikaplicamitranseptowymi–występująróżnicewmaterialebu-
dowlanymirodzajuwątkukamiennego–wWąchockuzastosowanodwukoloro-
wewarstwy,atakżecegłę.Odmiennieniżwinnychkrajach(np.Nadrenii)warsz-
tatydziałającewPolscenienawiązywałydozastanejarchitektury.Francuski
model,zjegoukłademścian,filaramiisklepieniem,rozpowszechnionywbardzo
wielubudowlachzakonuweWłoszech,NiemczechinaWęgrzech,zapewnenie
byłwMałopolscerealizowanyprzezprzybyłychzFrancjibudowniczychwysokiej
rangi,leczprojektprzedkładanozapośrednictwemopisuiszkicu7.Koncepcja
istnieniarzekomoznanegozimieniawłoskiegotwórcymałopolskichkościołów
byłafikcjąnaukową,arzeźbęarchitektonicznąwWąchocku,uważanązawłoską,
umieszczasięostatniowtradycjidolnosaskiej8.
Jakkolwiekcystersikształtowaliklasztorywedleschematubenedyktyńskie-
go,zideączworobokuzabudowańskupionychwokółwewnętrznegoogródka-
-wirydarza,realizacjacałegozałożeniapostępowałaniezmierniepowoli.Nawet
3R.Kunkel,Jędrzejów,[w:]E.Łużyniecka,Z.Świechowski,R.Kunkel,Architekturaopactw
cysterskich.MałopolskiefilieMorimond,Wrocław2008,s.59.
4S.Skibiński,[rec.E.Łużyniecka,Z.Świechowski,R.Kunkel,Architekturaopactwcyster-
skich.MałopolskiefilieMorimond,Wrocław2008],„BiuletynHistoriiSztuki”LXXIII,2010,
nr1–2,s.188.
5R.Kunkel,Parsprototoczyliwschodnieskrzydłaklasztorówmałopolskichjakosamodzielne
budowle,„NaszaPrzeszłość”83,1994,s.408.
6Z.Świechowski,ArchitekturacystersówwPolsce…,op.cit.,s.64.
7M.Untermann,Formaordinis.DiemittelalterlicheBaukunstderZisterzienser,München–
Berlin2001,s.632.
8Ibidem,s.499.
