Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Elementyjęzykoznawstwa
1.3.4.Transformacje
31
Przedstawionyprzykład,mimopoczynionychwnimuproszczeń,powinien
dawaćniejakiepojęcieotym,naczympolegangeneratywność”gramatyki.Pa-
miętamyjednak,żeChomskyzasłynąłjakotwórcagramatykitransformacyj-
no‐generatywnej,aniewyłączniegeneratywnej89.Porazatemomówićpojęcie
transformacji.Najprościejmówiąc,transformacjetooperacjeprzekształcające
strukturęszeregugenerowanegoprzezregułyfrazowe.Mogąmiećonecha-
rakterpermutacyjny(np.zmianaszykuzdania),przenoszący(np.przeniesienie
zaimkapytajnegonapoczątekzdania),zastępujący,dodający,anawetzacie-
rający,przyczymstosowanieniektórychregułtransformacyjnychjestobliga-
toryjne,innychzaśfakultatywne90.Transformacjepozwalająrozwiązaćwiele
problemów,naktórenatrafiływcześniejszepróbyformalizacjiopisujęzyka91.
Przedewszystkimoferująowielebardziejprzekonującyopisrelacjisyntaktycz-
nychwobrębiezdania.Dziękipojęciutransformacjimożnam.in.dogodniewy-
tłumaczyćodczuwalnyintuicyjniezwiązekpomiędzyzdaniamitakimi,jakme
manhittheballimeballwashitbytheman.Różniąsięonetzw.struktu-
rąpowierzchniową,natomiastsąderywowaneztejsamejtzw.strukturygłę-
bokiej.RolatransformacjiwteoriiChomsky’egojesttakznacznawłaśniedla-
tego,żeprowadząonedofundamentalnegorozróżnieniastrukturygłębokiej
ipowierzchniowejzdania-stanowiąoperacjeprzekształcającestrukturęgłę-
bokązdania,uzyskanązapomocąregułfrazowych,wstrukturępowierzchnio-
wą92.Przyczym,wzależnościodzastosowanychtransformacji,zjednejstruk-
turygłębokiejmożnauzyskaćróżnestrukturypowierzchniowe,iviceversa-
jednastrukturapowierzchniowamożebyćderywowanazkilkuróżnychstruk-
turgłębokich93.Jesttobardzoklarownewyjaśnieniezjawiskawieloznaczności
składniowej.
1.3.5.Komponentsemantyczny
Omówionytuwwielkimuproszczeniukomponent(dział)syntaktycznyjest
tylkojednymztrzech,zktórychwedługteoriistandardowejskładasięgrama-
tykajęzyka.Dwapozostałetokomponentfonologicznyikomponentsemantycz-
ny.Mająonejednakncharakterczystointerpretacyjny”-opierająsięnasze-
89Nagrunciejęzykoznawstwaznanesągramatykizarównogeneratywnenie‐transforma-
cyjne(samChomskyomawiaichprzykładywSyntacticStructures),jakitransformacyjnenie‐
-generatywne(przykładstanowigramatykaHarrisazpóźniejszegookresujegodziałalności).
90I.Bobrowski:Zaproszeniedojęzykoznawstwał,s.99.
91Por.G.Helbig:Dziejejęzykoznawstwanowożytnegoł,s.315-316.
92Por.J.Lyons:Chomskył,s.70-86.
93M.‐A.Paveau,G.‐E.Sarfati:Wielkieteoriejęzykoznawczeł,s.193.
