Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Haptyczność:historiapojęciaorazstanbadań
37
sicht)47.Wtekścietymwiedeńskihistoryksztukiwskazujetakżeogólne
zadaniestawianeprzedsztuką;mianowiciepowinnaona,jegozdaniem,
dawaćczłowiekowicoświęcejniżużytecznośćidekoracyjność.Sztuka
mawnosićwżycieharmonię,porządekiStimmungspokrewniony
zmodlitewnymskupieniem,byczynićżycie,którestałosięwalką,znoś-
niejszym48.Związanyzezmysłemdotykuwidokzbliska-Nahsicht-
jestwtymkontekścieprzedestetycznyibarbarzyński49.Polaryzacjazmy-
słówwzrokuidotykuwrelacjidopóźniejszychtekstówwydajesiętu
zdecydowaniesilniejsza,ponieważdotyksłużyjedyniedobłyskawicz-
negochwytaniaprzedmiotubędącegopodrękąwodruchusamoobrony
itymsamymsprowadzaczłowiekadopoziomudrapieżnego,czujnego
zwierzęcia,kierującegosięinstynktemprzetrwania.
JakkomentujeMechtildFend,dotykwtymtekścieRieglazostaje
powiązanyzestopami,którewniosływędrowcanaszczyt;ruchciałapo
dotarciunawierzchołekzostajezawieszony,awrazznimtakżedotyk,
któryjestprzywoływanyexnegativojakwyłączonyorganpostrzega-
nia50.Teoretykprzywołujedotyktakimisformułowaniami,wiążącymi
gozzachowaniamiinstynktownymi,wpisującsiętymsamymwtrady-
cjęKartezjusza,wedługktórejkontemplacjaestetycznaireakcjacielesna
działająprzeciwsobie,wręczsięwykluczają51.Ruchciałajestzwierzęcy,
kontemplacjazaświążesięzintelektem.WedługKartezjuszaistnieją
dwarodzajepostrzegania:świadome,zależneodwoliorazsponta-
niczne,niezależneodwoli.TeoriataobowiązywałatakżewXIXwieku,
gdywramachewolucjonizmuuważano,żeowareakcjacielesnajest
przypisanakażdejistocieżywejiwynikazwalkioprzetrwanie(instynk-
towność,zwierzęcość).Postrzeganieświadomebyłowtymkontekście
uznawanezawyższystopieńrozwoju:wynikdyscypliny,wychowania,
kontaktuzkulturą.Riegl,wpisującsięwtomyślenie,identyfikujebli-
skość,szybkiruchiinstynktownedziałaniewyłączniezezmysłemdo-
tykuianimalistycznąnaturączłowieka.
JakujmujetoWernerHofmann,gdykozicawskakujenaszczytiza-
kłócakontemplację,Rieglzwędrowcaprzemieniasięwhistoryka
47Tamże,s.30.
4;Tamże,s.32i38.
49Zobacz:R.Prange,KonjunkturendesOptischen.RieglsGrundbegriffeunddieKanonisie-
rungderkünstlerischenModerne,w:AloisRieglRevisited.BeiträgezuWerkundRezep-
tion.ContributionstotheOpusanditsReception,hrsg.vonP
.Noever,A.Rosenauer,G.Va-
sold,Wien2010,s.109.
50M.Fend,Körpersehenł,dz.cyt.,s.167.
51Tamże,s.199.
