Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
Haptycznośćklasycznaiposzerzona…
sztuki,któryopisujeswojąteorięzwiązanązFern-iNahsicht52.Jedno-
cześnieodkrywaspecyfikęzawoduhistorykasztuki,awięcrodzajpo-
dwójnegowidzenia:Doppelblick.Nahsichtsłużypojedynczymwyspe-
cjalizowanymbadaniom,Fernsichtzaśodpowiadaperspektywie
uniwersalno-historycznej.ZdaniemHofmanna,to,coRieglaszczegól-
niezajmujewjegopraktycebadawczej,możnanazwaćformalnymi
ngłowamiJanusa”
,czylifenomenamioambiwalentnychstrukturach,
wktórychspotykająsiędwarodzajeKunstwollen:wolaizolowaniaod
siebieposzczególnychprzedmiotównaturyzwoląłączeniaichze
sobą53.Dodałabym,żetakąngłowąJanusa”jestrównieżhaptyczność
samawsobie,stanowiącafuzjędwóchzmysłów:wzrokuidotyku.
DoprecyzowanierolidotykuorazznaczeniapojęćNah-,Normal-
iFernsichtnastępujetakżewtekścieHistorischeGrammatikderbilden-
denKünste54.Teoretykpisze:
Naszorganwzrokunieumożliwiaprzeniknięciaciałnawskrośiwskutek
tegowidzizawszetylkojednąichstronę,któraprzedstawiasięmujakodwu-
wymiarowapłaszczyzna.Dopierogdyzdamysięnapomocdoświadczeń
zmysłudotyku,wwyobraźniuzupełnimywidzianąoczamidwuwymiarową
płaszczyznędotrójwymiarowejformy55.
WkontekścieFernsichtchodziołudzeniezmysłów:patrzącnawy-
modelowanąpłaszczyznę,widzimynaodległośćtylkojejpłaskość-
Rieglnazywająpłaszczyznąsubiektywną56.Kolororazświatłoicień
jakoniesubstancjalneiprzemijająceniedająsięuchwycićdotykiem57.
Natomiastpłaszczyzna,którejwrażeniejestujmowanezbliskawtrakcie
Nahsicht,niejestzłudzeniem:jestrzeczywiścieobecnaimożebyćna-
zwanapłaszczyznąobiektywną.Takapostrzeganazbliskapłaszczyzna
jawisiębowiemjakoczęśćjakiegościała,którewdanymprzypadku
niedasięinaczejpostrzegać.Wtymwypadkumamydoczynienia
zograniczeniem,leczniezezłudzeniem.Rieglwyróżniawięctrzy
aspekty:popierwszeformę,którajestbardzoistotna;podrugiepłasz-
52W.Hofmann,Riegl,derEmanzipator(dieGämseunddasAlpenpanorama),w:AloisRiegl
Revisited.BeiträgezuWerkundRezeption.ContributionstotheOpusanditsReception,
hrsg.vonP
.Noever,A.Rosenauer,G.Vasold,Wien2010,s.15.
53Tamże,s.16.
54A.Riegl,HistorischeGrammatikderbildendenKünste,AusdemNachla;herausgegeben
vonK.M.Swoboda,O.Pächt,Graz-Köln1966.
55Tamże,s.129.
56Tamże,s.130.
57Tamże,s.138oraz155-156.
