Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
PIERWSZYOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
iznanązdoświadczeniamaterią:zpowietrzem.Powietrzezajęłowpoglądach
Anaksymenesamiejsceanalogicznedotego,jakiewodazajmowałauTalesa.
Dlaczegowłaśniepowietrze?Boonojednowśródwszystkichrodzajówmaterii
zdawałosiębyćilościowonieskończone.Wydawałosię,żewypełniabezkres.Podrugie,
musiałowpłynąćnawybórgreckieprzekonanie,żedusza(objawiającasięjakotchnie-
nie)niejestznaturyswejróżnaodpowietrza;jeśliwięcduszautrzymujeciałaprzyży-
ciu,toznaczy,żeutrzymujejeprzyżyciupowietrze.Ahilozoistycznysposóbmyślenia
wymagałodzasady,abystanowiłanietylkomasęwszechświata,aleteżisiłę,którago
ożywia.TrzecimwreszcieizapewnegłównymargumentemzateząAnaksymenesamu-
siałabyćłatwazmiennośćpowietrza,pozwalającawzględnienajłatwiejwyobrazićsobie,
żepowstałyzniegowszystkieprzedmioty.
5.Z
ASTOSOWANIEZASADY
.PoglądAnaksymenesanazasadęświataniezawieranic
szczególnego;aleniewtymleżałpunktciężkościjegofilozofii.Miałtemperamentra-
czejfizykaniżfilozofa,więcejniżogólnąteoriązajmowałsięszczegółowymizastosowa-
niami.Iwtymzakresiedokonałrzeczygodnychpamięci.
Rozumiał,żepowietrzemożemiećróżnągęstość.Gdyjestrównomiernierozpro-
szone,jestniewidzialne,widocznestajesięprzezrozrzedzanieizgęszczaniesię;wte-
dyprzyjmujeinnywyglądiprzechodziwinnystanskupienia.Przezrozcieńczaniesta-
jesięogniem,aprzezkondensowaniewiatrem,chmurą,potemwodą,ziemiąinawet
kamieniem.
Tefizykalnerozważaniaumocniłyjeszczeprzekonanieojednościprzyro-
dy:wszystkieprzedmiotystanowiąjedność,skorozbudowanesąztejsamejpowietrz-
nejmateriiimogąprzechodzićwinnystanskupienia,wdowolnąinnąpostaćmaterii.
Anaksymenesrozważałrównieżprzyczyny,którepowodująprzemianywprzy-
rodzie.Przedewszystkimruch,nieodłącznyodmaterii,powodujezgęszczanieirozrze-
dzaniepowietrza,zbliżającioddalającjegoczęści.Powtórezaś,ciepłoizimnopowodują
zmianywstaniepowietrza;Anaksymeneszauważyłzwiązekmiędzytemperaturą
astanemskupieniamaterii;ogieńbyłdlańciałemnajgorętszyminajrzadszym,
kamieńzaśjnajbardziejgęstyminajzimniejszym.Tymirozważaniamimyślicielgrec-
kiwszedłnadrogę,którąposzłanowożytnafizyka.
Wszechstronniestosowałswąteoriędowyjaśnianiazjawisk.Przedewszystkimdo
zjawiskmeteorologicznych:tebowiemzaciekawiałyGrekówwięcejniżzjawiska
ściślefizykalne,iówczesnyuczonyobowiązanybyłwyjaśnićtezjawiskaprzedwszystki-
miinnymi.Niebyłatooddzielnanauka,leczzastosowaniefilozofiiiniejakowypróbo-
waniejejzasad.Anaksymenestłumaczyłtedy,żewiatrypowstają,gdyzgęszczonepowie-
trzewprowadzanejestwruch;przydalszejkondensacjipowstająchmuryiwoda;grad
tworzysię,gdywodaopadającazchmurmarznie,śniegjgdymarznąchmurypełne
wilgoci;błyskawicejgdychmuryzostajągwałtownierozerwaneprzezwiatr;tęczaj
gdypromieniesłońcapadająnazgęszczonepowietrze,trzęsienieziemijgdywziemi
dokonywająsięzmianydziękirozgrzewaniuiochładzaniu.
