Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
84
DRUGIOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
waniaodpowiedzi.Odpowiedźnaprostepytaniaetycznemusiaławypadaćtrafnie,nie
wymagałabowiemżadnychspecjalnychwiadomości,lecztylkorozsądku,którykażdy
posiada.
Isam,choćpowtarzałwciążoswejniewiedzy,przyznawałwyraźnie,iżwie,cojest
dobreizłe,iżposiadaintuicyjnąwiedzęodobru.Każdywie,iżnp.sprawie-
dliwośćjestdobrem,atchórzostwozłem.Wiedzatastanowiłapunktoparciadlajego
wywodówetycznych;byładlaSokratesasprawdzianemtrafnościjegorozumowań.
Jeślinp.zokreśleniasprawiedliwości,jakiechciałprzyjąć,wynikało,żesprawiedliwość
jestzłem,towiedział,żeokreślenietojestbłędne,ataksamobłędnebyłookreślenie,
zktóregowynikało,żetchórzostwojestdobrem.
A)PoszukiwaniasweSokratesrozpoczynałodstwierdzeniafaktówznanych
iuznanych,sprawdzonychdoświadczeniemiczynem(tl
`u¿itÛtlouoioÁo‡uÂÓl).
’
Faktytedotyczyłyczynnościczłowieka:rzemieślnika,artysty,polityka,wodza.Trakto-
wałjejakoprzesłankidlarozumowania.Doczynnościzaśmoralnych,trudniejuchwyt-
nych,przechodziłdrogąanalogii.Założeniemrozumowaniaanalogicznegobyłasta-
łośćstrukturywszelkiejczynności.Jeśliczynnośćrzemieślnikamaswoistezalety,októre
musizabiegać,swoistezło,któregomaunikać,swoistąwiedzę,którejwymaga,swoiste
obowiązki,toikażdainnaczynność,awięcimoralna,musimiećswoistezalety,swoiste
zło,wiedzęiobowiązki.Dalej,analogiauczydozakresufaktówznanychwciągaćfakty
nowe,np.wskazuje,żeodwagaistniejenietylkonawojnie,aleiwpokoju,nalądzietak
samojaknamorzu,wpolitycejakiwżyciuprywatnym,wradościjakiwbólu,wpo-
żądaniachjakiwobawach.
B)Wszakżeanalogiapomagatylkowustaleniuzakresupojęcia,alenietreści.
Czymjestodwaga(czyjakakolwiekcnota),natopytanieanalogianiedajużodpowie-
dzi.Natotrzebazestawićposzczególnewypadkiodwagi,zarównote,któreznanesąpo-
tocznie,jakite,naktórenaprowadziłaanalogia,ipotemodnaleźćichcechywspól-
ne.Tojestdziełoindukcji(Â
’
πlÁˆÁ‹).WedleświadectwaArystotelesaSokratesbył
twórcąmetodyindukcyjnej.Jakzaśtęmetodępojmował,towykazujenajlepiejjegoroz-
mowazEutydememspisanaprzezKsenofonta.Abyustalić,cotojestsprawiedliwość,
Sokrateskażenapisaćpojednejstronie„S”,podrugiej„N”inastępniepod„S”spisywać
wjednejkolumniewszystko,cojestczynemsprawiedliwym,apod„N”jconiespra-
wiedliwym.Wypadłospisaćpozycjebardzoróżnorodneirozbieżne.Natęrozbieżność
powoływalisięsofiści,bydowieść,jakwzględnajestsprawiedliwość.Sokrates,przeciw-
nie,dążyłdotego,abywzględnośćprzezwyciężyćiznaleźćcechywspólnewszyst-
kimczynomsprawiedliwym,ogólnecechysprawiedliwości.
C)ItakbyłowkażdejrozmowieSokratesa:wkażdejszukałcechogólnych.Szu-
kałzaśogólnychcechodwagiczysprawiedliwościnato,byustalić,czymjest(t›Â
’
Ûtt)
odwagaiczymjestsprawiedliwość;znajdowałpojęcie(Ât
~
’
‰og)odwagiczysprawiedli-
wości:tobyłceljegoposzukiwań.Imiałprzekonanie,żewtakimindukcyjniezdoby-
tympojęciumawiedzępewnąipowszechną,wbrewsofistom,którzynieumie-
liwyjśćpozarelatywizm.Abyzaśmiećpojęcie,trzebajezdefiniować.Jakikolwiekkto
