Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.3.Folwarkpańszczyźnianyijegoistota
gospodarstwafolwarcznegobyłozajmowaniepólpowłościanachzbiegłychna
47
wschód.Wyjątkowopowiększanoareałfolwarczny,karczująclasy.
Głównyjednakrezerwuargruntówfolwarcznychstanowiłyziemiechłopskie,
wtymprzedewszystkimtzw.pustki,którew1poł.XVIw.występowałynazie-
miachpolskichdośćpowszechnie.Wmiaręjednakwyczerpywaniasięrezerwy
gruntówwiejskichfolwarkzacząłuszczuplaćbezpośredniąwłasnośćchłopów.
Dochodziłodorugówchłopskich,głównieczęściowych,polegającychnazabiera-
niuchłopomnadwyżekziemi,przenoszeniuichnamniejszenadziałyczyziemie
dotądnieuprawianeiprzyłączaniutychziemdofolwarku.
Trudnojestrozstrzygnąć,czyrozwójfolwarkupociągnąłzasobąspadekilości
ziemichłopskiej.AndrzejWyczańskidowodzi,żedo1570r.ekspansjafolwarku
nienaruszyłastanuposiadaniakmiecego.Dopierowlatachpóźniejszychmaleje
areałchłopski.
Nieuleganatomiastwątpliwości,żenaziemiachpolskichnotujesiędalszy
wzrostpowierzchnipóluprawnych.Pojawiłysięonenaobszarachprzedtem
nieużytkowanych,m.in.naPodhaluorazterenachnadrzecznychNoteciiWisły.
ZapanowaniadwóchostatnichJagiellonówwzrosłyznacznieuprawynaRusi
CzerwonejiLitwie.ZasprawąBonySforzy,żonyZygmuntaIStarego,nasilono
kolonizacjępuszczipustkowi.Żądnawładzykrólowaprzyczyniłasiętakżedo
intensyfikacjigospodarkifolwarcznejwswoichdobrachnaMazowszu.NaLitwie
zapoczątkowałaonareformęagrarnątzw.pomiaręwłóczną,którąkontynuował
ZygmuntAugust.ReformaagrarnaBonySforzybyłanajśmielszymeksperymentem
gospodarczymwdotychczasowejhistoriiPolski.JerzyOchmańskisłusznieuważa,
żedziełokrólowejbyłoewenementemwskalieuropejskiej.Doprowadziłaona
Fot.2.BonaSforza(1494–1557)
