Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.3.Folwarkpańszczyźnianyijegoistota
pszenica-5-20%.Wlatach60.i70.XVIw.rocznąprodukcjęzbożowąMało-
49
polski,WielkopolskiiMazowszaszacujesięnaok.1200tys.ton,wtym600tys.
tonżyta.Naspożyciewmiastachprzeznaczanook.20%całejprodukcji,reszta
przypadałanakonsumpcjęludnościwiejskiejieksport.
Przeciętneplony4zbóżwXVIw.wfolwarkachKoronysięgały5ziaren
(lziarno=1,4q/ha),tj.ok.7q/ha,wtymżytaiowsaok.4,8ziaren(ok.6,7q/ha),
jęczmienia6,2(8,7q/ha)orazpszenicy-4,9(6,8q/ha).Podobneplonyosiągano
wtymokresiewEuropieZachodniej.RolnictwonaziemiachKoronynieodbiegało
zatempoziomemodrolnictwazachodnioeuropejskiego.Przytoczonedanenależy
traktowaćbardzoorientacyjnie,ponieważwyliczonojenapodstawieniekomplet-
nychmateriałówpochodzącychzdużychmajątkówziemskich.
Mniejszeznaczeniewrolnictwiemiałahodowla.Naniektórychterenachbyła
onajednakważnym,anawetgłównymźródłemdochodu,np.chówwołówna
UkrainielubowiecwzachodniejWielkopolsceinaPomorzu.Hodowlarozwijała
sięgłówniewgospodarstwachchłopskich.Wyjątekstanowiłykoniehodowane
prawiewyłączniewstadninachwielkopańskich.TylkonaPodoluiUkrainiespo-
tykasięfolwarkispecjalizującesięwhodowli.Wwielufolwarkachrozwijanoteż
bardzodochodowągospodarkęrybną,zwłaszczawzachodniejMałopolsceina
Śląsku,orazleśną-MazowszeiLitwa.
Ważnymdziałemwytwórczościfolwarcznejbyłoprzetwórstworolne.Wfolwar-
kachszlacheckichnajczęściejwystępowałybrowaryisłodownie,którestanowiły
ok.70%całegoprzetwórstwa.Poważnąpozycjęzajmowałymłynyitartaki.Zakłady
przetwórczecharakteryzowałysięnaogółmieszanąorganizacjąfeudalno-kapi-
talistyczną.Pracewymagającekwalifikacjipowierzanopracownikomnajemnym,
zajęciaprostewykonywalinatomiastchłopipańszczyźniani.Przyfolwarkach
osiedlanoteżrzemieślników,którzyzaspokajalipodstawowepotrzebydworu
iludnościchłopskiej.
Najbardziejcharakterystycznącechąfolwarkubyłoprzeznaczaniejego
produkcjinazbytorazoparciesięnapańszczyźniejakogłównymźródle
siłyroboczej.WXVIi1poł.XVIIw.okołopołowęglobalnejprodukcji4zbóż
zgospodarstwfolwarcznychprzeznaczanonasprzedaż.Wyższystopieńtowaro-
wościuzyskiwałaprodukcjazbożowawfolwarkachmagnackich.Ryneklokalny
zasilałygłówniefolwarkiziemiańskie,folwarkiwielkiejwłasnościuczestniczyły
natomiastzpowodzeniemweksporciezbożadoEuropyZachodniej.Najkorzyst-
niejszewarunkimiałyfolwarkipołożonewniezbytdużejodległościodWisły,
Bugu,NiemnaiDźwiny.
WtymczasieukształtowałysięfortunyZamoyskich,Lubomirskich,Potockich,
Radziwiłłów,Ostrogskich,Wiśniowieckich,Zasławskichiinnychmagnatów.
Dobraichliczyłysetkiwsi.Wielcyposiadaczebardziejniższlachtaangażowali
sięwprodukcjęrynkową.DochodyzniejstanowiłypodstawęzamożnościHpań-
stewek”magnackich.
WrazzrozwojemgospodarkifolwarcznejrósłeksportzbóżnaZachód.Wywóz
zbożaprzezGdańskprzedstawiałsięnastępująco:w1470r.-2,2tys.łasztów
