Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Historyka”:wstępdostudiówhistorycznych
októrychistniejąwięcejniżtylkodwasądysprzeczne.Zjawiskowie-
loznacznościfaktówhistorycznychdasięlepiejzrozumiećnaprzykła-
dziedziejówruchusofistów40.
Widocznywcytowanychhasłachsłownikaujemnywizerunek
sofistówjestwynikiemdwóchczynników.Pierwszymjestzaginięcie
większościpracsamychsofistów41.Drugimzaśczynnikiemjestpopu-
larnośćdialogówPlatona,któreprzedstawiająsofistówwsposóbwy-
socekrytycznyiwktórych„niewiadomogdziezaczynająsięikoń-
cządowolnezmyślenia,karykaturalne,wręczoszczerczezniekształce-
nia”42.TowłaśniePlaton„możenajwięcejprzyczyniłsiędoponiżenia
sofistówwopiniipotomności:pismasofistównieprzechowałysię,za-
brakłożyczliwychświadkówichpracy,potomnośćznałaichzrelacji
Platonaipatrzyłananichjegooczami”43.Sytuacjatodośćtypowadla
historycznychdociekań,gdyżzazwyczajnaminionewydarzeniapa-
trzymycudzymioczamiizmozołemmusimyuwalniaćsięodcudzych
uprzedzeń44.
RehabilitacjęsofistówpodjąłdopierowXIXwiekuGeorgeGro-
tewHistoryofGreece,wydawanejwLondyniewlatach1846–1856.
Nieprzypadkiemzresztą,gdyżwtymwłaśnieczasieangielskieeli-
tyumysłowewyzwalałysięzpozostałościfeudalnejmentalności.Nic
więcdziwnego,żezsympatiązaczętospoglądaćnatychfilozofówsta-
rożytnejGrecji,którzywystępowaliprzeciwwładzytradycyjnejary-
stokracjiiuzasadnialiwprowadzanyustrójdemokratyczny.Zarówno
wGrecjisofistów,jakiwAngliiGeorge’aGrote’aprzywilejowiuro-
dzeniaprzeciwstawianobogactwoiwykształcenie.Analogiasytuacji
społecznejsprzyjałarehabilitacjimyślicieligłoszącychzaProtagora-
sem,iż„człowiekjestmiarąwszystkichrzeczyistniejących,żeistnie-
40
J.Gajda,op.cit.,s.7in.
41
Zachowanefragmenty,opróczcytowanychprzezJ.Gajdę,op.cit.,zob.Sofiścigrec-
cy,wybóritłum.LeopoldStaff,b.m.w.1920;JanLegowicz,Filozofiastarożytnej
GrecjiiRzymu,Warszawa1970,s.107–119.
42
Henri–IrénééMarrou,Historiawychowaniawstarożytności,tłum.StanisławŁoś,
Warszawa1969,s.89.
43
WładysławTatarkiewicz,Historiafilozofii,t.I,Warszawa1968,s.75.
44
Szerzejzob.TadeuszBilikiewicz,Znaczenieperspektywydlasyntezyhistorycznej,
w:Studiazdziejówkulturypolskiej,Warszawa1949,s.600in.
23
