Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Historyka”:wstępdostudiówhistorycznych
przezwolęludu,rozporządzenierządzącychlubwyroksędziów.Uzy-
skująsankcjęprzezgłosowanielubuchwałęzgromadzenia.Takwielką
mocposiadawyrokczyuchwała,żestosowniedowynikugłosowania
zmieniasięnaturarzeczy.Prawomożeuczynićniesprawiedliwe—spra-
wiedliwym.Twierdzimy,żejedynieodopiniizależy,couznajesięza
szlachetne,acozahaniebne[...].Dobrosamopoleganaopinii,opinie
zaśsąbardzoróżneiwielkajestrozbieżnośćmniemańludzkich”49.
Byliwięcsofiścizwolennikamiteoriiumowyspołecznej.Uzna-
jącprawdęzafunkcjęspołecznejpraktyki,stalisięrzecznikamiidei
nieustannychzmiannarzeczulepszaniainstytucjispołecznych.Wpro-
wadzajączaśpojęciestałychzmian,postawilitymsamymnowezada-
niaprzedhistorykami.Historianiemogłabyćjużdłużejdomenądwor-
skichpoetówpowtarzającychmitycznefabułykuchwalearystokratów
boskiegorzekomopochodzenia.Przyjęciezmiennościprawdyprowa-
dziłoteżwsposóbnaturalnydozakwestionowaniaiodrzuceniadotych-
czasowejtradycjidziejowej.Historycyzmuszenizostalidosprawdza-
niawiarygodnościrozmaitychprzekazów.Wątpliwościcodoistnienia
inaturybogówzmuszałydoposzukiwaniainnychniżboskiewyroki
przyczynhistorycznychwydarzeń50.
Historiatoprzedewszystkimkrytykawiarygodnościprzeka-
zów.Krytykęwiarygodnościpoprzedzaćmusizawszepytanieoauten-
tycznośćbadanejrelacji.Nieznaczytojeszcze,abykażdaautentyczna
relacjabyła,automatycznie,przekazemwiarygodnym.Ludzie,opowia-
dając,wtłaczająwydarzeniewuznawaneprzezsiebieschematy,stara-
jącsięwtensposób,niecomagicznie,opanowaćrzeczywistośćipo-
przezopisnarzucićswojąwizjęwydarzeńodbiorcy,słuchaczowibądź
czytelnikowi.Postępujesiętakwceluosiągnięciaosobistych,nieko-
nieczniematerialnych,korzyści.Stopieńzniekształceniarzeczywisto-
ścizależyodposiadanejnajejtematwiedzy.Itowiedzyzarównona-
dawcy,jakiodbiorcyinformacji.Imwięcejczytelniklubsłuchaczwie
lubmożewiedziećnadanytemat,tymbardziejinformatormusistarać
49
J.Legowicz,op.cit.,s.109.
50
Oprzemianachwmyślihistorycznejzob.MarekWichrowski,Spóronaturępro-
cesuhistorycznego(odHebrajczykówdośmierciFryderykaNietzschego),Warsza-
wa1995.
25
