Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
maćdeszcz,wywołaćgrad,zaćmićsłońce,odebraćkrowommleko
ispowodowaćgwałtownąmiłość.Czarownicyumielizmieniaćlu-
dziwwilkołakiiopętaćzłymduchem.Abyuchronićsięprzednie-
szczęściem,noszonoprzysobieczarodziejskiezioła,kamyki,nie
wymawianookreślonychsłów,tylkospecjalneformułyobronne.
Literaturękresowąprzenikająwięcwszędobylskieprzesądyiza-
bobony.
Prozapamiętnikarskaukazałateżdramatycznąrzeczywistość
kresowąwczasachsaskich.Wielkawojnapółnocna(1700–1721)
opanowanienadBałtykiemzrujnowałaPolskę,przemarszeigra-
bieżewojsksaskich,szwedzkich,moskiewskichikozackichnisz-
czyłymiastaiwsie.Zawojnąszłyplagi:susze,powodzieigrado-
bicia,pożaryiszarańcza,ludzidziesiątkowałomorowepowietrze,
chorobyigłód(zprzykładamikanibalizmu).Krajogarnąłchaos,
rozkładsądownictwa,wzrostzajazdówirozbojów.Obradysejmo-
weprzypominałytragifarsę:rzucanojabłkamiigruszkami,gaszo-
noświece,byniedochodziłodopodpisaniadokumentów.WAbry-
siedomowejnieszczęśliwości...bazylianinJ.Oleszewskipróbował
podsumowaćówczesnenieszczęściainadużyciatowarzyszącedzia-
łaniomwojennym,anarchiępolityczną,społecznąigospodarczą,
poczuciepowszechnegozagrożeniaiepidemie:„trupypogościń-
cachiporóżnychmiejscachleżały,aniebyłoonychkomuchować
idlategowielezwierzpojadł,wieleodpsówzjedzonychzostało”.
Staropolskahistoriografia,azwłaszczaprozapamiętnikarsko-
-diariuszowa,przyczyniłysiędorozwojuliteraturypięknej.Do-
starczałypisarzomnietylkowiadomościnatematrealiówżycia
kresowego,alewpływałynanarracjęistylistykęutworów.Stały
siędobrymiwarsztatamiepikiwierszowanejprzedstawiającejte
samewydarzenianawyższympoziomieartystycznym.Formowa-
łytakiekategorieliterackie,jakwątkifabularne,kreacjeboha-
terówinarratorów,noweujęciakompozycyjne,monologi,dialogi
iopisyprzyrody.Potrzebaprzedstawianiaświatarealnegowbe-
letrystyceznajdowałauzasadnieniewprzekonaniach,żeprawda
utrwalonawierszemprzewyższazmyślenia,awierneodtwarzanie
historiistanowigwarancjęwartościutworu.Opisywanie„szcze-
rejprawdy”wliryce,epiceidramacieotrzymywałonajwyższą
kwalifikacjęaksjologiczną.Odhistorykaipoetywymaganofak-
tografii,choćpoeciezostawianomarginesswobody,iżbymógłnie
zmieniającfaktów,budzićpożądaneemocjeuczytelników.
ZnakomitymhistoriografemipoetąKresówwjednejosobiebył
M.Stryjkowski.Wżołnierskichwędrówkachpoznałrozległezie-
mieWielkiegoKsięstwaLitewskiegoiRusi,zbierającmateriały
21
