Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wielki,jakozastępcakrólanawojnie,wyznaczałmiejscaobozów,
formowałszykiidawałhasłodoboju;dohetmanapolnegonato-
miastnależaływszczególnościwywiadwojskowyizaopatrzenie
wżywność.AponieważKresypotrzebowałyciągłejobrony,dlate-
goZygmuntIustanowiłhetmanadlaKoronyidrugiegodlaLitwy.
WokresiePierwszejRzeczypospolitejhetmaniwielcypochodzili
zazwyczajzwojewodówruskich,apolnizkasztelanówkamieniec-
kich(wpotrzebieprzenosilisięzPolskietnicznejnaKresy).Od
czasówBatoregoichurzędystałysiędożywotnimi,akiedypod-
czaspowstaniaChmielnickiegoobajhetmanikoronnidostalisię
doniewoli,ustanowionotzw.regimentarzy(naczasokreślony).
SweapogeumhetmańszczyznaosiągnęłazapanowaniaJanaKa-
zimierzaiMichałaKorybuta,potemtraciłanaznaczeniu.Wsła-
wilisięJ.Tarnowski,J.Zamoyski,S.Żółkiewski,J.K.Chodkie-
wicz,S.Koniecpolski,S.Czarniecki,J.Sobieskiiinni(L.Podhoro-
decki)13.
PierwszymhetmanemkoronnymzostałTarnowski:wojewoda
ruski,teoretykipisarzwojskowy,autortraktatuConsiliumratio-
nisbellicae(1558),zktóregouczyłysiępóźniejszepokoleniaofice-
rów,np.walkizczambułamitatarskimi,użyciataboruwbojach
iuderzeniajazdą.GromiłWołochówiTatarów,odniósłzwycię-
stwopodObertynemnadhospodaremmołdawskim,przyczynia-
jącsiędoodzyskaniaPokucia.OsiadłnaRusi,bydnieminocą
pilnowaćjejgranic,budowaćzamkiiobwarowywaćmiasta.Wpo-
łowieXVIstuleciazałożyłtwierdzę,wokółktórejszybkowyrosło
miastoTarnopol.ZkoleiZamoyski,najbliższydoradcaBatorego
13Por.np.:S.Orzechowski,ŻywotiśmierćJanaTarnowskiego(nap.1561,
wyd.1773);M.Pudłowski,Elegiaobmortem...JoanniscomitisdeTarnovii
(1561);K.Miaskowski,Neniapanegyrikażałobnanaśmierćś.pamięciinie-
śmiertelnejsławygodnegoheroaJanaZamoyskiegoKanclerzaiHetmana
WielkiegoKoronnego(1612);Sz.Szymonowic,TrophaeumStanislaiZolkevii
Scythis,caesis,fugatis(1606);NauczycieleiuczniowieKolegiumLwowskie-
go:Płaczgrobowy.NasławnejpamięcijegomciPana,PanaStanisławaŻół-
kiewskiego,kanclerzaihetmanakoronnegoetc.,etc.,obrońcęwielkiegoido-
brodziejaCollegiumLwowskiego(1621);Sz.Ślaski,Pamiątkaalbokolumny
nieśmiertelności(...)JanowiKarolowiChodkiewiczowi(...)icnemurycerstwu
(...).Zzwycięstwa(...)podKircholmemotrzymanego(b.r.);F
.Małkot,Głostu-
reckichiinflanckichwojenosławnejpamięciJ.K.Chodkiewiczu(1640);Roz-
prawaszczęśliwazTataryJMPHetmanaPolnegoStanisławaKoniecpolskie-
gonaPodolupodSzmańkowcamizroku16246-tafebruari(„KwartalnikHi-
storyczny”1892,t.VI);W
.Potocki,MerkuriusznowywygranejSobieskiego
(nap.1672–73,wyd.1843).Zob.J.Śliziński,JanIIISobieskiwliteraturzena-
rodówEuropy(Warszawa1979).
36
