Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
cjązbliżałysiędonichelegie,kwerele,treny,epicediaorazróżne
przestrogi.PodwpływemnarastającychwXVIIstuleciunastro-
jówdepresyjnychipsychozykatastrofizmurozwinąłsięnurtlite-
raturydesperacyjnej.Apowodówdolamentowanianiebrakowa-
ło:licznewojny,sobiepańskierokoszeibunty,lekceważeniekróla
iprawa,zanikanieetosurycerskiegoiegoizmmagnatówkreso-
wych,intrygiobcychdworów,walkistronnictw,szkodliweuchwa-
łysejmowe,zatargiourzędyigodności.Dochodziłydotegoroz-
maiteplagi,np.wWilniewybuchłpożar,półtoratysiącadomów
zgorzałoitrzykościoły,zameknadpalony,aniejedenmieszczanin
ikupiecogołoconyzmajętności„chodziłjakgłupi”.Ogieńpochło-
nąłmiastoJarosław,aprzedwybuchempowstaniaChmielnickie-
gonaUkrainieszarańczaplonyzniszczyłaiprzeszłazarazamoro-
wa.NapoczątkuXVIIIstulecianaLitwieiwMałopolscenastały
latanieurodzajuiwielkiegogłodu.
Ktolamentował?Wimieniucałegonarodunajbardziejupraw-
nionadotegobyłaOjczyzna-Matka,RzeczpospolitaiKoronaPol-
skawystępującewpostaciupersonifikowanej(prozopopei).Sięga-
ki,ŻałosnenarzekaniaKoronyPolskiej(1607);M.Paszkowski,Ukrainaod
Tatarutrapiona,książątipanówpogranicznychoratunekzżałosnymlamen-
temprosi(1608),Podoleutrapionezpaństwyprzyległymi,książątipanówpo-
granicznychospołecznyratunekprosi(1618);J.Eysymont,Threnodiaaboża-
łosnepienieozgorzeniuWilna,stoliceWXL,któresięstałodnia1lipcaroku
1610...(1610);K.Miaskowski,TrenRzeczypospolitejwnieszczęsnewojnydo-
mowe...(1612);Anonim,SkargautrapionejOjczyznyPolskiejponieszczęsnej
klęsceinieoszacowanejszkodzieprzezTatary(1615);W.Chlebowski,Lament
żałosnyKoronyPolskiej...nateraźniejszerozruchyrokoszowe...wroku1606
i1607(1916),LamentżałosnynastraszliwypożarsławnegomiastaJarosła-
wiapodczasjarmarkuwalnego1625znieoszacowanąszkodąludzi...nafest
N.M.Wniebowzięciawdniu14sierpnia(1625);P.Gorczyn,Łzyświeżosmut-
nePodolautrapionego(1618);Sz.Starowolski,LamentutrapionejMatkiKo-
ronyPolskiejjuż,jużkonającejnasynywyrodne,złośliweiniedbającenaro-
dzicielkęswoją(ok.1650);W.Kochowski,SkargaKoronyPolskiejnazdradę
narodówukraińskich(1672);J.Gawiński,ŻałosnyApollonieczułychPola-
kówdołezpobudzanadzgubąPodolaiUkrainy,adoMarsabraćsiękażein
anno1673(1673);W.S.Chrościński,Lamentstrapionejojczyzny(nap.1696,
wyd.1842),Jobcierpiący.Douciśnionejojczyznyapostrophe(1705);D.Rud-
nicki,LamentprowincyjpolskichnadumarłąMatkąOjczyznąPolską(nap.
1709–1716,inc.„Jeszczeż,Polaku,żyćchceszutrapiony...”);Małpa–czło-
wiekwcnotach,obyczajuikroju.Anonimowasatyraczasówsaskich(nap.
prawdop.1710–1715,wyd.wcałości1962);Anonimy,GwałtPolskiodjednego
szlachcicazwojewództwaNNopisany1708,[W:„Zeskarbcakultury”1986,
z.43];LamentOrłaBiałegonadherbownąWielkiegoKsięstwaLitewskiego
Pogoniąwzbudzającesercaszlacheckie(1732).
40
