Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Źródła
33
opisywaniajakoczłowiekbardzostary(ponoćwwieku84lat).Niedasięustalić,
jakizakresmiałojegodzieło,bopoprostugoniemamy.
BardzomałowiemyoKlejtarchosie,autorzenajpopularniejszegowstaro-
żytnościutworuoAleksandrze(cieszącegosięznaczniewiększympowodzeniem
niżrelacjaPtolemeusza;uporczywiewięcnarzucasiępytanie,jaktosięstało,że
tekstzaginął),zatytułowanegoDziejeAleksandra(PerźAleksa
´ndrouhistorźai).Nic
pewnegoniedasiępowiedziećoczasach,wktórychżył(byćmożenależałobygo
umieszczaćwpierwszympokoleniupoAleksandrze,sąjednakitacyuczeni,
którzyprzesuwajągoażdodrugiejpołowyIIw.).Zapewnezostałzaproszonydo
Egiptuitunapisałswedzieło,mająceodznaczaćsięstylembarwnym,„roman-
sowym”,zdramatycznymiefektami.Niebyłwzoremkrytycyzmu.
Przypomnijmy:dziełwymienionychtuhistorykówniemamy,aleposłużyły
onejakoźródłaautoromutworówzachowanych.
Najstarszymznich,jakjużwspomniałam,jestDiodorSycylijski(żyłwcza-
sachCezaraiAugusta,wpołowieIw.),którypoświęciłAleksandrowi17.księgę
swejBiblioteki(Bibliothe
´ke),obszernegodzieła,zawierającegohistorięgreckiego
świataodczasówmitycznych.Diodorpisałwjęzykugreckim.Uczenispierająsię
oto,skądczerpałwiadomości:zjednegoźródła(Klejtarchosa?)czyzkilku.
ObszernąrelacjęowyprawieAleksandrastworzyłFlawiuszArrianzbityń-
skiejNikomedii(86–po146n.e.),wysokiurzędnikcesarskiejadministracjiza
czasówHadriana,autorwieludzieł,nietylkohistoriograficznych.JegoWyprawa
Aleksandra(Ana
´basisAleksa
´ndrou)stanowiłaczęśćwiększejpracy,obejmującej
takżehistorięczasówpoAleksandrze.ArriannaśladowałKsenofonta(atakże,
choćwmniejszymstopniu,Tukidydesa),odniegozapożyczyłrównieżtytuł
swegodzieła.Styljegojest(przynajmniejpozornie)prostyiwolnyodnatrętnej
retoryki.Szczegółowaibardzorzeczowarelacjazostałapoświęconaniemalwy-
łączniemilitarnejstroniewyprawy.Zgodniezmodelemhistoriografiistwo-
rzonymprzezautoraWojnypeloponeskiejArrianzamieszczaobszernemowy.
RzadkiekomentarzeautorskietakżewzorowanesąnakomentarzachTukidy-
desa.WewstępiedoWyprawyArriantakokreślaswójstosunekdoźródeł,jakimi
dysponował(Anab.1-3):
Wiadomości,którePtolemeusz,synLagosa,iAristobulos,synAristobulosa,
oAleksandrze,synuFilipa,wswoichdziełachpodali,zgodnieprzejmujęjakobez-
względniepewne.Jeślizaścidwajróżniąsięwopisiewydarzeń,wybieramto,cobar-
dziejjestwiarygodneibardziejzasługujenawzmiankę.Innipisarzeprzekazalinaminne
jeszczeszczegółyoAleksandrzeiniemazapewneczłowieka,októrymbywięcejibar-
dziejsprzecznychzsobąniepodanowiadomości.Wolałemjednakoprzećswojeopo-
wiadanianaPtolemeuszuiAristobulosiejakonapisarzachwiarygodniejszych,ponie-
ważjedenznich,Aristobulos,uczestniczyłwwyprawachkrólaAleksandra,drugizaś,
Ptolemeusz,nietylkobrałudziałwwyprawach,leczbędącpóźniejsamkrólem,bardziej
unikaćmusiałkłamstwaniżktokolwiekinny.ObydwajopisywalidziejeAleksandrajuż
pojegośmierci,niekierowałwięcnimiżadenprzymusaniteżchęćuzyskanianagrody,
byprzedstawiaćfaktyinaczej,niżwrzeczywistościsięrozegrały.Pewneszczegóły
godneuwagiiniezupełniepozbawioneprawdopodobieństwazaczerpnąłemrównież
iodinnychpisarzy,lecztraktowałemjetylkojakolegendyoAleksandrze.
(przekładH.Gesztoft-Gasztold)
