Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wstęp
Dyskursopartynautożsamieniudziejówihistoriografiiokazałsięjednak
nieadekwatnydlaujęciarzeczywistościXXwieku.Sądzę,żezasadniczą
przyczynązałamaniasiędotychczasowegoparadygmatubyładrugawojna
światowazdwuwzględów.Popierwszeideologia,którająwspółtworzyła–toteż
jestwspółodpowiedzialnazatedzieje–opierałasięwłaśnienatakimrozumieniu
pojęciahistorii.Podrugiezaś,próbydalszegorealizowaniatakiegoparadygmatu
sąniemożliwedokontynuowaniazuwaginarozmiarykatastrofywojennej,
wktórejodkrywasiębraksensudziejów.
,,Tojednakwykraczapozazdolność
doświadczanianaszejgeneracji.Gdyjużabsurdalnośćstałasięfaktem,nie
powinnanadodatekotrzymywaćabsolucjizasprawąinsynuowaniasensu.
Zaklęcia,powtarzanenapomnikachwojowników,żepoleglinienadarmo
straciliżycie,odnosiłysięjeszczedoinnejśmierci,niżta,jakąmydziśmusimy
opłakiwać’’
3
.
TowłaśnieShoahjesttymmomentemwdziejachhistoriografii,wktórym
napowrótujawniasięróżnicamiędzydziejamijakoprzeszłąrzeczywistością
pozbawionąsensuorazhistoriografią,któraprzyzastosowaniustrukturnar-
racyjnychprzedstawiato,conieposiadaznaczenia.Ogromtejkatastrofy
historycznejdomagasięodrzuceniakoncepcjimyśleniahistorycznegoza-
kładających,,chytrąrozumność’’procesudziejowego.
Nurttzw.historiografiimodernistycznejukonstytuowałsięzdoświadczeń
pierwszejidrugiejwojnyświatowej.JednakżeMarcBloch,LucienFebvre,
apóźniejFernandBraudeliPhilippeAriesniezwróciliuwaginaproblematycz-
nośćutożsamieniadziejówihistoriografii.Wadliwymelementemdziewiętnas-
towiecznegoparadygmatunaukhistorycznych,któryichzdaniemodsłoniły
dziejedwóchwojen,byłinnyproduktnowoczesności–koncepcjadysponowal-
nościdziejami.Historycyzkręgu,,Annales’’odrzucająpogląd,żepodmiotem
historiisąwybitnejednostki,adziejearenązmagańherosów,narzecz
przeświadczenia,żehistoriajestefektemoddziaływaniawielusił:instytucji
społecznych,systemówgospodarczych,procesówcywilizacyjnych.Takrozu-
mianedzieje,jakorządzoneimmanentnąimlogikągrystruktur,jednostkimogą
jedyniedoświadczać.Stanowiskoszkoły,,Annales’’wkwestiiracjonalności
przeszłejrzeczywistościjestidentycznezprzyjętymprzezdziewiętnastowieczną
historiografię.
Różnicępomiędzydziejamiahistoriografiąwpełnirozpoznałaizbadała
jejkonsekwencjeteoriahistoriipóźnejnowoczesności,aprzedewszystkimkrąg
krytykówhistoriizajmującychsięroląstrukturnarracyjnychwhistoriografii.
Taperspektywametahistorycznaopowiadasięzatwierdzeniem,żedzieje
cechujebraksensu,zaśroląhistorykajestsformułowanieichobrazuprzy
3
Tegoż,Osensieibezsensiedziejów,dz.cyt.,s.556.
