Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ciemwcześniejwspomnianejplanszywSzkocjiznalezionosłynnyzestawbierek
szachowych.11kwietnia1831r.RoderickRiriezeStornwaywLewisodnalazł
skarbskładającysięz93biereki14rzeźbionychsztonów.Przypuszczasię,żezro-
bionojewNorwegiibądźSzwecji,byćmożezostaływykonanewXIIw.przezrze-
mieślnikówzTrondheimlubLund,gdzieznajdowanopodobneegzemplarze.Jest
topierwszyznanyprzykładbierekszachowychwEuropiePółnocnej,wktórym
mamyjużbiskupów(gońców),aniesłonie,jaktojestwindyjskimoryginalesza-
chów.
Wielewskazujenato,żemamydoczynieniazzestawemdokilkugier,nietylko
nowopropagowanychszachów,alerównieżtryktraka,warcabówiwłaśniehnefa-
tafl,grypopularnejnatychterenach.Planszedowszystkichtychgierzazwyczaj
wykonywanojakojednąobustronnąpłytęzdrewna,którarzadkozachowywałasię
wmaterialearcheologicznym.Znamyjednakwykonanązkłamorsaizębówwielo-
rybaplanszęobustronnądoobugier(tj.szachówihnefatafl),którąpodarowano
HaraldowiSinozębemu,królowiNorwegiiwXIw.47Tymsamymmamydowódna
stopniowerozpowszechnieniesięnowości,jakąbyłyprzywiezionezewschodu
szachyprzyjednoczesnejpopularnościrodzimychgier.
Szerszezaśkulturoweznaczeniedawnejgryplanszowejjesttrudnedoobja-
śnienia.Zazwyczajznajdujesięanalogicznągręzczasównambliższychiopisujesię
dawnytytułjakojejUprzodka”,wprostprzekładającnaniegojejspołeczneznacze-
nie.Modanarekonstrukcjeprzeszłościwcelachrozrywkowychczęstowspierawszel-
kieuproszczenia,agryplanszowejakoelementludycznyniepowodująutzw.po-
ważnychbadaczypotrzebyopiniowania,niestająsiępodstawąodpowiedniej
refleksjiinaciskunarzetelnośćbadań.Totylkogry,anietworzenieobrazuprze-
szłejpolityki.Dużeznaczeniemarównieżwspółczesnymechanizmpopyturynko-
wego,którywymagadostosowaniasiędostereotypówioczekiwańkulturypopu-
larnej.
Tymczasemkulturawikingówjestodmiennaodnaszejitrudnonp.uznać,że
danagratoUjakdzisiejszeszachyrozrywkaosóbwykształconychimyślących,
ewentualnieeleganckaformaspędzaniaczasu”itd.Wspomnianowcześniejoprze-
słankachpozwalającychuznaćhnefataflzagrędobrzeurodzonychbądźosóbob-
darzonychodpowiednimiprzymiotamiorazumiejętnościami.Wsagachgrająrów-
nieżkobiety,awięcniemamytutajograniczeniatejformyrozrywkiwyłączniedo
mężczyzn.Możemyteżsądzić,żesamograniewgryplanszowemogłobyćsymbo-
lembeztroskiegospędzaniaczasuiformąrelaksu.
Trudnojednakudowodnić,żebyłatograpostrzeganajakoformaedukacji
wstrategiiidowodzeniu,jaktojestwprzypadkuszachów.Pojawiasięteżpytanie
obarczonestereotypamiczywikingowiegraliuczciwie,awięcbyłatograho-
norowa,jakszachy(gdzietrudnooszukiwać).Jakmożemybowiemdomniemywać
napodstawieEddypoetyckiejisag,przyjaciołomnależysięlojalność,awrogom
zdrada:
———
———
47D.H.Caldwell,M.A.Hall,C.M.Wilkinson,LewisChessmenUnmasked,Glasgow2010.
19