Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
pojęciagrzecznościjęzykowejiniedziwifakt,żewdefinicjachprzytaczanychbądź
teżformułowanychwpublikacjiwyrazgrzecznośćczyteżjegoderywatypojawiają
siępoobustronachformułydefinicyjnej:formygrzecznościowesąjęzykowymi
formamiwyrazugrzeczności(Tomiczek1992;18),podobniejakniedziwiujmowanie
podstawowychnormpolskiejgrzecznościjakonormregulującychpolskiezachowania
uznawaneprzezczłonkówspołecznościzazachowaniagrzecznościowe(Marcjanik
1992;27).Wskrajnychprzypadkachtrudnościteprowadządokonstruowaniaformuł
eksplikacyjnych,utrzymanychwstyluniezamierzonegozapewnepastiszunaukowego
eksplikacjiAnnyWierzbickiej,wrodzajumówiędociebie,żechcę,żebyświedział,
żestosujęwobecciebieokreślonespołecznymiregułamiwerbalnezachowania
grzecznościowe(K.OżógcytowanyprzezM.Marcjanik1992;28),gdzieto,coma
byćwłaśnieprzedmiotemszczegółowegoopisu,pojawiasięjakonierozkładalny
elementjednegozezdańskładowychindywidualnegoaktugrzeczności.
SamopojęcieaktugrzecznościzastosowaneprzezM.Marcjanikdowyrażeń
określanychdotychczaszaJ.Austinemterminembehawitywy(Grzegorczykowa1990;
86)słuszniesugerujekomunikatywnąodrębnośćwyrażeńtegorodzajuodwszelkich
innychwypowiedzijęzykowych.Ichznacznieistotniejszymskładnikiemsemantycznym
jestjednaksamodostosowaniesięmówiącegodoregułetykiety,zczegoautorzyprac
zawartychwtomiezdająsobiesprawę,kiedypisząomechanicznymichużyciu
iskostnieniusemantycznym(Ożóg1992;52–53).Zpunktuwidzeniateoriiprag-
matycznejjednakówaktgrzecznościniebardzodajesięprzyporządkowaćogólnej
klasyfikacjiaktówmowy,gdyżjesttopojęciezinnejpłaszczyzny.
Spotykamyteżtustwierdzenia,którezmiejscawywołująsprzeciw:„grzeczność”
jestniezwykletrudnadozdefiniowaniawaspekcielingwistycznym.Niejestona
kategoriągramatyczną,takjaknp.czasownik,rzeczownik,podmiot,orzeczenie,
rodzaj,przypadek,itd.Stądteżtradycyjnezastosowaniewniektórychgramatykach
czypodręcznikachterminu„formygrzecznościowe”niemożebyćrozpatrywanewtej
samejplaszczyźnie,codefinicjekategoriigramatycznychsensustricto(Tomiczek
1992;17–18).Aprzecieżdlajęzykaniemieckiegoopozycjanp.między:
4a.Duhastvielgeraucht.
i
4b.Siehabenvielgeraucht.
itd.
‘Dużopaliłeś.’
‘Dużopanpalił/panipaliła/państwopalili.’
spełniawszystkiewarunkidefinicyjnezwykłejkategoriigramatycznej,takiejjakwłaśnie
przypadekczyrodzaj,gdyżniewątpliwiejesttopewnegorodzajurozróżnienie
znaczeniowe,obowiązkowedlajakiejśczęścimowy,jeżelitylkozgodzimysięnatakie
klasycznerozumieniekategoriigramatycznej.Trudnooczywiścieustalić,czywtym
wypadkupowodemnegowaniagramatycznegocharakteruhonoryfikatywnościjest
widocznywwielupracachwpływjęzykaangielskiegojakotypologicznego„wzorca”,czy
teżciążenietradycjigramatycznejmimowerbalniedeklarowanegoantytradycjonalizmu.
IwreszciepracaK.Ożoga(Ożóg1990)łączywsobiefunkcjonalnąiprag-
matycznąanalizępolskichmówionychidiomówgrzecznościowych,takichjak
18
