Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.HYdrologiaPolski-uwarunkowaniaiProblemY
Byzmierzyćsięwprzyszłościzeskutkamiichdzia-
łania,koniecznajestjużdziśnietylkoidentyfikacja
wielkości,kierunkówitempazmianstanuzasobów
wodnychwskalach:lokalnej,regionalnejiglobalnej,
alerównieżichciągłymonitoringiskoordynowane
działaniamitygacyjne.
Problemyskali,przestrzennegoporządkuoraz
przyczynobserwowanychwspółcześniezmianklima-
tycznychorazprzemianwtkancewodnejistrukturze
bilansuwodnegonaZieminależąchybadonajbar-
dziejfrapujących,aprzytymdonajsłabiejpoznanych
iwyjaśnionychzagadnieńwnaukachgeograficznych.
Równocześniepojawiasięcorazwiększezapotrze-
bowanienapoznanienaturyigenezytychzmian
izmienności,wynikającezkoniecznościsformuło-
waniaracjonalnychiprawdopodobnychscenariuszy
iprognoznaprzyszłość.Corazszybszyrozwójgo-
spodarczyświata,wtymeksplozywnyprzyrostliczby
ludnościiniespotykanadotądskalaindustrializacji,
sprawiają,żezapotrzebowanienawodęmazwykle
charakterpresji.Fakt,żeprocesywatmosferzeihy-
drosferzezachodząwskaliczasowejdostępnejdlabez-
pośrednichbadańinstrumentalnychsprawiatakże,iż
rosnąwymaganiaodnośniedohoryzontuczasowego
isprawdzalnościstawianychprognoziformułowanych
scenariuszy.Wedługoptymistycznychocenniektórych
polityków,planistówipraktykówgospodarczychjuż
dziśistniejąprzesłankidoformułowaniaprognozihi-
potezodnośniedorozwojuzjawiskhydrologicznych
imeteorologicznychnawetwdalekiejprzyszłości.
Wpoczątkowejfaziebadańiprognozobiegu
wodywiększośćmetodszacowaniazasobów,dostępu
donich,atakżeichzużyciaorazróżnicwprzestrzen-
nymisezonowymwystępowaniuopierałasięprze-
ważnienakoncepcjiniezmiennościklimatu.Przyj-
mowanopostulatanalogii,zakładający,żezmiany
klimatyczne,jakiedokonająsięwprzyszłości,będą
analogicznedotych,jakiemiałymiejscewcześniej.
Jednakwspółczesnebadaniacorazczęściejwskazu-
ją,iżtempozmianlokalnychbilansówwodnychiza-
potrzebowanianawodęorazichprzyczynyiskutki,
któremiałymiejscewprzeszłości,niezawszeodpo-
wiadająrejestrowanymdziśiniemalnapewnonie
będątakiesamejutro.Pojawiająsiębowiemczynni-
kinowe,istotniewpływającenaobiegwodyijejbi-
lans,przyczymniektóreznichzmieniająnawetjego
strukturę,itonietylkowaspekcieilościowym,ale
ijakościowym.Stawianieobecnieprognozwyłącznie
zuwzględnieniemzasadaktualizmuorazniezmien-
nościklimatuistanuśrodowiskabudziuzasadnione
wątpliwości.Dlawspółczesnejhydrologiiigospo-
darkiwodnejkoncepcjetesątakdalekieodprawdy,
żeniepowinnosiębraćichpoduwagęnietylkoprzy
ocenachzasobówwodnychisposobówichwykorzy-
staniawprzyszłości,alenawetprzyobliczaniupro-
stychcharakterystykodpływurzecznego.
2
Zdrugiejjednakstronyprzewidywanieprzy-
szłościopierałosięichybadługojeszczebędziesię
opieraćnamateriałachpochodzącychzsondowania
przeszłości.CytującbowiemwypowiedźA.A.Girsa:
Wrozwojuprocesówdziejącychsięwatmosferze(why-
drosferzechybatakże?–przyp.autora)powinnypo-
jawiaćsięcechyzarównojejstadiumpoprzedniego,jak
istadiumnastępnego.Znanahydrologomoddawnain-
ercjawobrębiewiększościzjawiskiprocesówcyklu
hydrologicznegosprawia,żebadaniaDprzeszłościhy-
drologicznej”mającharakternietylkopoznawczy,ale
sąrównieżnieocenionewpraktyceinżynierskiejoraz
wmodelowaniuiprognozowaniuprzyszłości.Także
prosta,choćniezbytambitniebrzmiącazasadaDucze-
niasięnabłędachzprzeszłości”musibyćwhydro-
logiirównieżtolerowana,gdyżalternatywneoczeki-
wanienaweryfikację,jakąprzyniesieprzyszłość,jest
rozwiązaniemjeszczemniejwartościowym.
Obecnieobiegwodynalądachzbliżasiędonie-
bezpiecznegoprogu,któregoprzekroczeniemoże
doprowadzićdołańcuchaniekorzystnychwydarzeń,
anawetklęskekologicznychozasięgukontynental-
nymiglobalnym.Prawdopodobieństwowystąpienia
splotubardzoniekorzystnychzmianhydroklima-
tycznychiantropogenicznychjestobecnienawet
większeniżwprzeszłości,współcześnieistniejące
geoekosystemy,zuwaginaintensywnądziałalność
gospodarczą,stająsiębowiemcorazbardziejniesta-
bilne.Naprzykładglobalnemuwzrostowiodpływu
rzecznegotowarzyszydziśstalepogłębiającysięde-
ficytwody,itonacorazwiększychobszarach.Jednak
itutendencjeostatnichlatniesąjednoznaczne.Jak
naironię,największywzrostodpływurzecznegopo-
jawiłsięwzasobnejwwodęAmerycePołudniowej,
awAfryce,któraniemalodzawszecierpiałanabraki
wody,odnotowanowtymczasiejegowyraźnyspa-
dek.Wydajesięzatem,żedelikatnyibardzochwiej-
nystanrównowagibilansowejzostałnawieluobsza-
rachnaruszonyistałosiętonadodatekwsposób
potęgującyistniejącedotądkontrasty(Shiklomanov,
Rodda2004).
KażdemuklimatowinaZiemiodpowiadaływprze-
szłościokreślonestosunkihydrograficzne,struktura
bilansuwodnegoizasobywódsłodkich.Sytuacja
tazmieniłasię,gdyczłowiekrozpocząłintensywną
działalnośćgospodarczą.Choćzmianyklimatyczne
sąnadaldecydującymwydarzeniemwhistoriirzek
iważnymstymulatoremzmianzasobówistosunków
wodnych,tonaszadziałalnośćzarównobezpośrednio,
jakipośredniowpływanacharaktertychprzemian,
abywateż,żestwarzacałkowicienowewarunki
doichkształtowania.
Wciągukilkuostatnichdziesięcioleciwwielu
miejscachnaZiemizauważonoliczneniepożądane
rezultatydługotrwałejiniestetyczęstonierozważ-
nejlubwręczrabunkowejdziałalnościczłowieka.
