Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.HYdrologiaPolski-uwarunkowaniaiProblemY
zdostosowywaniasięgospodarkidowarunkówipo-
trzebrynkowych.Zjawiskomtymtowarzyszyłynie-
malciągłepogarszaniesięjakościwódpowierzch-
niowychipodziemnychwynikająceznierozważnej
izaniedbanejgospodarkiwodno-ściekowejorazlo-
kalneproblemyzwiązaneznadmiernąeksploatacją
wódpowierzchniowychipodziemnych.Nawieluob-
szarachnaszegokrajudeficytwodyzostałutrwalony,
ajednocześniepojawiłysięnoweregionyborykają-
cesięzbrakiemwodywymaganejjakościizprob-
lememsezonowegozanikudyspozycyjnychzasobów
wodnych(corazczęstszesusze).Byłtoteżczaslicz-
nychzjawiskekstremalnych.Okresywezbrańipowo-
dziprzeplatałysięzsuszamiigłębokiminiżówkami
wrzekachiwodachpodziemnych.Wopiniiwielu
fachowcówreżimrzekPolskistałsiębardzoniesta-
bilny,arealneidostępnezasobywódpodziemnych
wyraźniemalały.
NaturalnezasobywódpowierzchniowychPolski
(ok.61,5km3)wprzeliczeniunajednegomieszkań-
cawynosząobecnieśredniook.1580m3.rok-1.Jest
towartośćprawie3razymniejszaodprzeciętnejdla
Europyiok.4,5razymniejszaodśredniejglobal-
nej.Stawiatonaszkrajwgrupiepaństweuropej-
skichonajgorszejdostępnościdowody.Zasobyre-
alniedostępne,zgwarancją95%ipouwzględnieniu
przepływównienaruszalnych,sąjeszczemniejsze
iwynosząprzeciętnieok.250m3.rok-1namieszkańca
(Zielińskiiin.1996).JednocześniePolskajestkra-
jemowyraźniezarysowanychDgranicachhydrogra-
ficznych”itylkook.13%odpływuformujesiępoza
naszymterytorium.ZasobywodnePolskimająza-
temwogromnymstopniucharakterautochtoniczny
iwtakimsamymstopniutomyodpowiadamyzaich
ilośćijakość.
OgólnypobórwodynapotrzebygospodarkiwPol-
scewyniósłw2010r.ok.10,9km3.rok-1(9,2km3.rok-1–
zwódpowierzchniowych)iwartośćtabyłaoprawie
5km3.rok-1mniejszaodilościwodyeksploatowanej
w1985r.Wartoprzytymzauważyć,iżspadekzuży-
ciadotyczyłnietylkodotkniętegorecesjąprzemysłu,
alewpodobnymprocenciezaznaczyłsiętakżewod-
niesieniudowódkierowanychdonawodnieńoraz
zużywanychwgospodarcekomunalnej.Jesttonie-
wątpliwiesymptomemracjonalizacjizużyciawody
wpolskiejgospodarce.
Udokumentowanezasobyodnawialnychwód
podziemnychw300-metrowejstrefieaktywnejwy-
mianyniesąwPolsceimponująceiwynosząok.
17,6km3.rok-1(ok.450m3.rok-1namieszkańca),zczego
prawie10%(ok.1,7km3.rok-1)jestjużdziśeksploato-
wane.Wporównaniuzinnymipaństwami,naweteu-
ropejskimi,rezerwyteprzedstawiająsięjednakdość
mizernie.Choćmożliwościdodatkowegopozyskania
wodyzwarstwwodonośnychistnieją,niestetysąone
bardzonierównomiernierozłożoneprzestrzennie.
4
Niepokójbudzitakżestalepogarszającysięstanjako-
ścitychzasobów,nadziejęzaś–corazczęstszewzbo-
gacanierezerwwódpodziemnychwodamipochodzą-
cymizsiecihydrograficznej.
Problemoddzieleniaskutkówróżnokierunkowej
ingerencjiczłowiekawprocesodpływurzecznego
odefektówwywołanychprzeznaturalnązmienność
klimatujestjednymzważniejszychzadań,przed
którymistoiwspółczesnahydrologia.Przejściowość
klimatuPolskisprawia,żeczynnikikształtujące
ilościowąstrukturębilansuwodnegocharakteryzu-
jąsięnaturalnąniestabilnością.Zmianycyrkulacji
atmosferycznejizwiązaneznimifluktuacjestopnia
kontynentalizmuwpływająnietylkonailość,rodzaj
irozkładopadówwczasie,alewywołująteżzmiany
parowaniaterenowegoorazgenerująwahaniastanu
retencjiwódpodziemnych.Długookresowezmiany
odpływuzobszaruPolskidająsięnawetinterpreto-
waćjakorezultatzmianstopniakontynentalizmukli-
matu(Kożuchowski(red.)2000).Rzekinaszegokraju
sąjednocześniewrażliwenafluktuacjewarunkówkli-
matycznych,przyczymwiększyefekthydrologiczny
wywołująwnichokresowenadwyżkilubniedobory
opadówniżwahaniaparowaniaterenowegozwiąza-
nezezmianamiśredniejlubsezonowejtemperatury.
Zpunktuwidzeniagospodarowaniawodąbardzo
pozytywnyjestfakt,żeśrednieodpływyrocznezob-
szaruPolskicharakteryzująsięautokorelacjąibez-
władnościąwstosunkudoopadówitemperaturypo-
przedniegoroku.
Ekstremalnezjawiskameteorologiczneihydro-
logiczneniemająwPolscetakgroźnychrozmiarów,
jaktomamiejscewinnychczęściachZiemi.Mimo
todeszczenawalneiwezbraniarzekstwarzająpoważ-
nezagrożeniedlagospodarki,abywa,żeidlażycia
ludności.Wciąguostatnich20–30latszkodyistra-
typowodziowenaświeciestanowiły32%wszystkich
szkódistratwynikającychzkatastrofiklęskprzyrod-
niczych.Jeśliuwzględnisięteżfakt,żetylkonieco
mniejszebyłyszkodyistratywywołaneprzezsusze
nawiedzająceróżneobszaryZiemi(22%),tomożna
łatwodostrzec,żeniekorzystnezjawiskahydrologicz-
nepowodująwiększośćszkódistratgospodarczych
naświecie.Podobnywniosekmożnawyciągnąć,anali-
zującofiarywludziach(Bartnik,Jokiel2012).WPol-
scestosunekstratpowodziowychdodochodunarodo-
wegowciąguostatniegopółwieczawyniósłśrednio
0,2%(maksymalnie1,1%w1980r.).Wartoprzytym
podkreślić,iżstratypowodowanenadmiaremwody
wzrastająwmiaręrozwojugospodarczegoicywili-
zacyjnego.Imbogatszabowieminfrastrukturaipo-
ziomzagospodarowaniaterenu,tymszkodyistraty
wywołaneprzezwodęsącorazwiększe.Pomimowie-
lustarańiosiągnięćwzakresieochronyprzeciwpo-
wodziowejjesteśmycorazbardziejuzależnieniodsił
przyrody(Kowalczak2007).
