Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Rozdziałpierwszy.Pojęcia
byłdzielony.Antropologiaodkryła,żewwarunkachmniejskrajnychspołe-
czeństwaprymitywnedokonywałypodziałudóbrzgodniezpokrewieństwem
lubzasadąwzajemności.
systemytrady-
cyjne
systemynaka-
zowo-rozdzielcze
systemrynkowy
Wrazzrozwojemspołecznymśrodowiskonaturalneprzestałodetermino-
waćprocesyprodukcjiipodziału.Współpracaniebyłajużprzypadkowa,
przyjęłaformęstałą.Społeczeństwazaczęływypracowywaćsystemynorm
wskazującezadaniaposzczególnychjednostekwprodukowaniudóbr,zasady
podziałuiwymianywytworzonychdóbr.Pojawiłysięsystemytradycyjne,
częstosymbolicznelubreligijne,pełnenakazówizakazówmającychnacelu
najbardziejefektywnąalokacjęzasobów.Naprzykładprzepisynakazywały
synowiprzejąćzawódpoojcu,jakwstarożytnymEgipcie,lubzapobiegały
nadmiernemurozproszeniuśrodkówprodukcjiprzezskomplikowanysystem
dziedziczenia.
Trzecimsposobemrozwiązaniaproblemuprzeżyciabyłsystemnakazowo-
-rozdzielczy,któryzakładał,żeistniejejedenośrodekwładzydecydującyotym,
ilekażdajednostkamawyprodukowaćdóbriwjakisposóbzostanąonepo-
dzielone.Systemynakazowo-rozdzielczesąobecnewhistoriiludzkościod
kilkutysięcylat.DzisiajfunkcjonująwokrojonejpostaciwKoreiPółnocnej
inaKubie.WPolscesystemtakiistniałjeszcze35lattemu.Wżadnymjednak
zopisanychprzypadkówekonomiawistocieniebyłapotrzebna.Niezbędni
byliteologowie,politycy,filozofowieczyhistorycy,którzypotrafilikreować
iobjaśniaćrzeczywistość,alenieekonomiści.
Ekonomianarodziłasię,gdyludzkośćwynalazłaczwartysposóbzaspokajania
potrzeb,nazywanywymianąrynkową.Naturalniepojęcienrynek”jestobecne
whistorii-nadługo,zanimpojawiłosiępierwszedziełoekonomiczne.Nie
chodzijednakoto,kiedydokonanopierwszejwymiany,leczraczejoto,kiedy
rynekstałsięmechanizmemutrzymaniacałegospołeczeństwa.Abyrynekmógł
zacząćfunkcjonowaćistałsiępowszechnymsposobemzaspokojeniapotrzeb
przezwszystkich,koniecznebyłouwolnieniedóbr,którepodlegaływymianie,
wtymprzedewszystkimpracy,ziemiikapitału.Dobrate,zwaneczynnikami
produkcji,stałysięwolnedośćpóźno.WEuropienastąpiłotowXVwieku
izbiegłosięzwielkimiodkryciamigeograficznymi,rewolucjąreligijnąitwo-
rzeniemsiępaństwnarodowych.Wtychwarunkachpojawiłsięsystem,którym
kieruje,jakstwierdzitoAdamSmith,jakaśnniewidzialnaręka”
.Napierwszy
rzutokasystemtenjestkompletnieniezrozumiały-zakłada,żekażdymoże
robićto,couważazasłusznedlasiebie,mimotoniedochodzidoogólnego
bałaganuiwszyscymajązaspokojoneswojepotrzeby.Mimożekażdykieruje
sięwłasnyminteresem,wyprodukowanajestwłaściwailośćdóbrikażdapo-
trzebamożezostaćzaspokojona.Niemożewięcdziwić,żeszybkopojawiasię
