Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
INTELIGENCJAAKULTURA
przyniosłazniewolenienowąideą„wolnościdlawybranych”,którawyznaczałaczłowie-
kowiściśleokreślonemiejscewnowymsystemie.
Wyodrębnienietypuspołeczno-psychologicznegownaszychrozważaniachiuczy-
nieniegopodstawąbadańnadinteligencjąjestuzasadnione,gdyżzakładamy,żejed-
nostkowepragnieniaimotywacjemanifestująsięwplaniekulturywpostaciokreślo-
nychpostaworazkoncepcjihistoriozoficznych,społecznych,politycznychiprze-
kształcająją.Owejednostkowepotrzebymająwpływnakształtetosuisposób
sformułowaniamisji.Proponowanepodejściejestniezwyklepomocnewudzieleniu
odpowiedzinapytanie:kimjestten,ktopośredniczy,ponieważwarunki,które
ukształtowałyrosyjskiegointeligenta,stanowiłyswoistegorodzajufiltr,dziękiktóremu
jedneideezakorzeniałysięwnimłatwo,podczasgdyinneniemiałydostępulubbyły
interpretowanewsposóbspecyficznydladanegotypu.Wzależnościodreprezentowa-
negotypuspołeczno-psychologicznego(naktóryskładająsięcechycharakteru,świa-
topogląd,stosunekdorzeczywistości)inteligentpośredniowybierałcharakterwywie-
ranychnaniegowpływów.Rozróżnienienatypypsychologicznepozwolinamuzyskać
pełnyobrazwalkiantagonistycznychmodelikulturyorazprześledzićkolejneetapy
udzielaniaodpowiedzi.Dekabrystabyłtymtypem,którygłosiłgodnośćczłowieka
ijegoniezależnośćodsystemu.Kontynuacjętypudekabrystystanowił„zbędnyczło-
wiek”,któryprzerodziłsięwtypnihilisty.Dekabryścipodjęlidziałanianarzeczzmia-
nyustroju.Okcydentaliścilatczterdziestychdziewiętnastegowiekupróbowalirozwią-
zaćdręcząceichpytanianapłaszczyźniefilozoficznej.Kolejnepokoleniewlatach
sześćdziesiątychdomagałosięprzekształceniamyśliwczyn.Lataosiemdziesiąte
przyniosłypostępującądezintegracjęinteligencjijakogrupyspołecznej–tozjawisko
przyspieszyłrozpadnaszeregpartiipolitycznych.Zatraciłsięetosinteligencjiwywo-
dzącejsięzeszlachty.Rewolucje:1905i1917rokuspowodowały,żeinteligencjajako
strażniczkakulturyprzestałaistnieć.
AndrzejWalicki
99dowodził,żepodkoniecdziewiętnastegowiekuinteligencja
przestałaistniećjakosamodzielnagrupaspołecznakierowanapoczuciemmisjioraz
pragnieniemduchowegoimoralnegoprzewodnictwa.Odstąpienieodideałówsformu-
łowanychjeszczeprzezdekabrystówiutrataetosuwyznaczyłyjejkres.Byłtokoniec
klasycznegookresu
100wrozwojurosyjskiejinteligencji.Symbolicznymrozliczeniem
sięztradycjąinteligencji,programowoopozycyjnejwobecpaństwa,byłalmanach
Wiechy
101.
KryzysinteligencjidziewiętnastowiecznejwRosjimiałtesamesymptomy,coopi-
sanyprzezFrancuzaMichelaCrozierwspółczesnyproblem:„Kryzys,któryprzeży-
wamy,jestprzedewszystkimkryzysemmoralnymiintelektualnym”
102.Wynikał
99A.Walicki,Zarysmyśli...,s.815–816;A.Walicki,Marksizmiskokdokrólestwawolności.Dzieje
komunistycznejutopii,Warszawa1996,s.304–306.
100„Klasyczny”,wśladzaI.Kondakowem,definiujemyjako„период,[...]характеризующийсязре-
лостью,национальнойсамобытностью,определeнностьюсвоегосамосознания,давшийнаибольшее
числодостижений,признаваемых»классическими«,т.е.эталоннымидляданнойкультуры,иопре-
деляюшихеeлицо”.И.Кондаков,КультураРоссии,„КнижныйДом”,Москва1999,s.189.
101W.Rydzewski,Syndrom„rosyjskiejidei”,„ArchiwumHistoriiFilozofiiiMyśliSpołecznej”1998,
nr43,s.115.
102M.Crozier,Kryzysinteligencji.Szkiconiezdolnościelitdozmian,Poltex,Warszawa1996.
