Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Intuicjawmyśliflozofcznej
ZaArystotelesemprzezwiekitakiecechy,jakpamięć,wyobraźniaito-
warzyskośćbyłyprzypisywanekobietomiprzeciwstawianemęskiemu,ra-
cjonalnemu,dyskursywnemuispekulatywnemurozumowi.
Innyfilozofokresustarożytności-FilonzAleksandrii(25p.n.e.-50n.e.)
definiowałrozumjakonnajwyższą,intuicyjnąwładzę,jakozdolnośćoglą-
daniaBogaichłonięciaświatłaBożego,logoszaś-jakointelektniższy,dys-
kursywnyioperującyzmysłowymidanymi”37.IntuicjadlaFilona,atakże
Plotyna(205n.e.-270n.e.),przestajebyćintelektualnymaktem,ponieważ
umysłstajesięniezdolnybydotrzećdoistotyrzeczy.Filozofowieciuwa-
żali,żeintuicyjnezjednoczeniezbóstwemmożezostaćurzeczywistnione
poprzezekstazę38.
ŚwiętyAugustynzHippony(354-430)-filozofiteolog,jedenzoj-
cówidoktorówKościoła,podkreślałpodmiotoweuwarunkowanieintuicji.
Dziękiboskiejiluminacjiumysłmożewsposóbpewnyujmowaćintuicyjne
prawdywieczne39.Augustynzakładał,żefilozofiaiwiedzawynikajązwia-
ry,wktórejodnajdująswojąwartość.Przedmioty,którepoznajeumysłmu-
sząistniećpozanim,aprawdywiecznewmyśliludzkiejsąodbiciemprawd
wiecznych,istniejącychobiektywnie.Intuicjadlaśw.Augustynaoznaczała
spotęgowaniemyśli,wktórympoznanieumysłowemacharakterintuicyjny.
Umysłjestwstanieodnaleźćprawdęwykorzystujączamiastrozumukon-
templacjęczyteżbezpośredniąintuicję.Intuicjaniewymagaekstazy,czło-
wiekmożeprzygotowaćsiędoiluminacjipoprzezćwiczenieumysłu,jak
równieżdziękioczyszczeniuswojegoserca40.ŚwiętyAugustyntraktujepo-
znaniemistycznejakozwieńczeniepoznaniaracjonalnego.Łaskaidziałanie
nadprzyrodzoneBogawmomencieoświeceniasąfundamentemchrześci-
jańskiejnaukiointuicji41.
ŚwiętyTomaszzAkwinu(1225-1274)analizowałdziałanieintuicjiwod-
niesieniudoarystotelesowskiejteoriinauki.Uważał,żenIntuicjapozwalaza
pomocąprostegoaktuująćintelektualniepodstawowezwiązkimiędzyrze-
czamiwformieniedowodliwychpierwszychzasadbytuimyślenia,awich
świetleistotęrzeczymaterialnych.Tymsamymumożliwiaprzejścieodper-
cepcjizmysłowejdoujęciaocharakterzeintelektualnymorazodpowiednio
odprzypadkowościdokoniecznościbytowej.Tomaszakcentowałtakżerolę
intuicjiwpoznaniuegzystencjalnegoaspektubytu(esse)orazwiązałaktin-
37
W
.Tatarkiewicz,Historiaflozofi,t.1,op.cit.,s.164.
38
A.Drabarek,Opoznawaniu…,op.cit.,s.10.
39
W
.Chudy,Intuicja.II.Wflozofi,[w:]S.Wielgus(red.),Encyklopediakatolicka,t.7,Lub-
lin1997,s.403-405.
40
A.Drabarek,Opoznawaniu…,op.cit.,s.10-11.
41
W
.Tatarkiewicz,Historiaflozofi,t.1,op.cit.,s.196.
27
