Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Intuicjawmyśliflozofcznej
ReneDescartes-Kartezjusz(1596-1650),uznawanyzaojcafilozofiino-
wożytnej52,eksponowałznaczenierozumu,uznawałpoznanieludzkieza
nieograniczone,azajegogłówneźródłomatematykę53.Źródłempoznania
oraznajwyższymkryteriumprawdyjestdlaniegorozum.Wrażeniazmysło-
wenieimplikująwiedzy,dostarczająpoznaniutylkomateriału.Tenskrajny
racjonalizmspowodował,żeKartezjuszuznał,iżintuicjezmysłoweniesą
wydarzeniamipsychicznymi,leczfizycznymi.Kartezjuszbyłprzekonanydo
istnieniawyłącznieintuicjipozazmysłowej,odrzucałzaśzmysłową54.Zmy-
słowewrażenia,mającecharakterintuicyjnyprzekazująmateriałkonieczny
dopoznania55.Zmysłyniesąrównorzędnezrozumem,sygnalizujączło-
wiekowicomożemuzaszkodzić,acojestdlaniegodobre.Spełniajązatem
funkcjępraktyczną,ponieważumożliwiająrozumowiuświadomieniewro-
dzonychidei56.Stądteżstwierdzeniecogitoergosum/nmyślęwięcjestem
/stajesiędlaKartezjuszapierwsząinajwyższązasadąjegoepistemologii57.
TomasReid(1710-1796),przedstawicieltzw.szkołyszkockiejwfilozofii,
miejscadlaintuicjiupatrywałwteoriinprawdoczywistych”
.Wedługniego
numysłznasamzsiebieróżneprawdy”
,jeszczeprzedtymzanimnabędzie
doświadczeń.Istniejąwręczprawdyoczywiste,którychczłowiekprzezdo-
świadczeniepoznaćniemoże.Bezpośredniepoznaniejestmożliwetylko
dlaprawdzłożonych,napodstawieanalizyktórychmożnapoznaćprawdy
elementarne.Wiarygodnośćtychwewnętrznychprawdwynikaztego,iżsą
nieodzownymiprzesłankamimyśleniaisąuznawanepowszechnie.Pozna-
nieprawdoczywistychjestdostępnedlawszystkichludzi-awięcnietylko
uczonychimożliwedziękinbezpośredniejintuicji”58.
NaprzełomiewiekuXVIIiXVIIIfilozofowieangielscyAnthonyShafes-
bury(1671-1713)iFrancisHutcheson(1694-1746)wintuicyjnymnzmyśle
moralnym”poszukiwalipunktuwyjściadlarozpoznaniadobra59.Shafesbu-
rydokonałwyodrębnieniatrzeciejobokzmysłuirozumuwładzypsychicz-
nej,amianowicienintuicjiintelektualnej”
,którejcechytakie,jakaktywność
ispontanicznośćwarunkująpoznanieprawdy,pięknaorazdobra.Shafes-
buryintuicjęintelektualnąstawiaponadpoznaniemzmysłowymograni-
52
B.Russell,DziejeflozofiZachoduijejzwiązkizrzeczywistościąpolityczno-społecznąod
czasównajdawniejszychdodniadzisiejszego,Warszawa2000,s.643.
53
54
55
J.Legowicz,op.cit.,s.298.
Ibidem,s.301.
Ibidem.
56
W
.Tatarkiewicz,HistoriaFilozofi,t.2,Warszawa2009,s.52.
57
J.Legowicz,op.cit.,s.299.
58
W
.Tatarkiewicz,Historiaflozofi,t.2,op.cit.,s.155.
59
Ibidem,s.12.
29
