Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Intuicjawwiedzypotocznejinaukowej
tuicyjnegonodczytywania”koniecznościowychstanówrzeczyzesposobem
orzekania(modusdicendiperse)”42.
Innyśredniowiecznyfilozofiteolog,JanDunsSzkot(1266-1308)uwa-
żał,żedziękiintuicjimożliwestajesiępoznanieindywidualneorazegzysten-
cjalne,czylistwierdzenieobecnościrzeczyorazichcechindywidualnych.
Właściwościistotneipowszechnerzeczydajewiedzaabstrakcyjna43.Pozna-
niedziękiintuicjijestnacechowaneprzypadkowością,natomiastpoznanie
całkowitejestniemożliwedoosiągnięciadlaistotśmiertelnych44.Intuicja
wopiniiDunsaSzkotajestnzwiązanymzezmysłamiaktempoznawania
jednostkowychformkonkretów(haecceitas),awszczególnościichistnienia
konkretnego.Stanowijednakdrugorzędneźródłopoznawczewstosunkudo
abstrakcjiujmującejogólneistoty”45.Jegozdaniemdziękiswejintuicjiinte-
lektualnejkażdyczłowiekmożebezpośredniopostrzegaćsiebie46.
TakżeWilliamOckham(1285-1347)byłzwolennikiempoznaniaintui-
cyjnego47.PodstawąfilozofiiOckhamajestteoriapoznania,którąsprowadzał
dologiki48.Zakładał,żenrzeczywiścieistniejątylko:umysłirealnerzeczy.
Istosunekumysłudorzeczyjestbezpośredni”
.Odrzucałnatomiastwszystko
to,comiałobybyćogniwemłączącym.Przedmiotempoznaniamożebyćtyl-
kotocojednostkowe.Intuicjajakonaturalnaformapoznaniastanowinakt
bezpośredniegostwierdzenia,żecośkonkretnegoistniejealbonieistnieje”49.
Poznanieintuicyjnejestfundamentemdlapoznaniaabstrakcyjnego.Pozna-
nieintuicyjno-abstrakcyjnedotyczyzarównodoświadczeńzewnętrznychjak
iwewnętrznychstanówświadomości.Tegotypupoznaniedajewięcejmoż-
liwościniżpoznanieczystointuicyjne,gdyżprzedmiotempoznanianiejest
jużtylkorzeczjednostkowa,aleabstrakcyjnepojęciaiterminypoprzezktó-
remożliwejestpoznaniejednostkowe50.WedługOckhamawiedzapewna
ikoniecznaniemożebyćrezultatemsamejtylkointuicji,ponieważjestona
uzależnionaoddoświadczeńprzypadkowych,anpoznanierzeczyprzypad-
kowychniejestwiedząwewłaściwymtegosłowaznaczeniu”51.Ockham
stałwięcnastanowisku,żeintuicjaniejestniezawodna.
42
43
W
Ibidem,s.284.
.Chudy,op.cit.,403-405.
44
A.Drabarek,Opoznawaniu…,op.cit.,s.11.
45
W
.Chudy,op.cit.,s.403-405.
46
J.I.Saranyana,Okresscholastyczny,[w:]J.L.Illanes,J.I.Saranyana,Historiateologii,Kra-
ków1997,s.128-129.
47
A.Drabarek,Opoznawaniu…,op.cit.,s.11.
48
J.Legowicz,Zaryshistoriiflozofi,Warszawa1976,s.269.
49
W
.Tatarkiewicz,Historiaflozofi,t.1,op.cit.,s.300.
50
J.Legowicz,op.cit.,s.269.
51
W
.Tatarkiewicz,Historiaflozofi,t.1,op.cit.,s.300.
28
