Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JózefWłodarski
równieżpełnoprawnączęściąnarodupolitycznegoPrusKrólewskich.Nakładałasięnatoświa-
domośćprzynależnościpaństwowejdowielonarodowościowejRzeczypospolitej4.
Gdańszczanie,zwłaszczapolitycy,uważaliGdańskzaswegorodzajunwolnemiasto”
ostatusiewRzeczypospolitejpodobnymdopozycjiwolnychmiastwRzeszyNiemiec-
kiej,uznającychprzecieżzwierzchnośćcesarza.Taksamowichopiniinależałotraktować
Gdańskjakomiastopodległekrólowipolskiemu.Gdańskzjednejstronykoncentrował
swojewysiłkinautrzymaniufunkcjipośrednikawhandlumorskim,zdrugiejzaśstrony
zobawyprzedingerencjąwładzypaństwowejwswojekolosalnezyskimiastotorpedowało
ipacyfikowałoaktywnąpolitykęKoronypolskiejnamorzu.Wszczególnościprzeciwdzia-
łanowszelkimpróbomtworzeniaflotypolskiej5.
Dlategoteżniedokońcaodpowiadaprawdziehistorycznejfilmowyobrazgdańskiegoraj-
cy-politykaiastronomazaangażowanegowwalkęopolskiedominiummarisBalticiwokre-
siepanowaniakrólaWładysławaIVWazy.RadaMiastaGdańska(podobniejakmatomiejsce
dzisiaj)byłapodzielonapolitycznie:częśćrajcówoptowałazaściślejszymizwiązkamigospo-
darczymizKoronąpolską,alezzachowaniemautonomicznejpozycjiGdańskazagwaranto-
wanejwWielkimPrzywilejukrólaKazimierzaJagiellończykaz1457roku-donichnależał
młodyHeweliusz.InnibyliotwarcinawspółdziałaniezDanią(sprawacławSundzie),jeszcze
inni,siłąrzeczynieliczni,sympatyzowalizeSzwecją(sprawyhandlowe),chociażteoddziały-
waniaproszwedzkieniebyłytaksilnewGdańskujakwElblągu,gdziewmomencienajazdu
szwedzkiegow1655rokustronnictwofiloszwedzkiewradziebyłonajsilniejsze6.
DoGdańskiegoGimnazjumAkademickiegoJanHeweliusz(ur.28stycznia1611r.)
zostałwpisanyjakosiedmiolatek,comożeświadczyćotym,żebyłnadprzeciętniezdol-
nym,cudownymdzieckiem,bozwykletrafialitamuczniowieo4-5latstarsi7.Doroku
1630kontynuowałnaukę.Wmiędzyczasiewysłanogo-podobniejakwieluinnychpatry-
cjuszowskichczykupieckichsynów-doKoronywokoliceBydgoszczy(identyfikacja
miejscowościGondeczniejestpewna),bynauczyłsięjęzykapolskiego,bardziejprzydat-
negodokontaktówhandlowychipolitycznychniżdobadańnaukowych.Należywspo-
mnieć,żezinicjatywykilkuprzedstawicieliniemieckiegopatrycjatumiastaw1589roku
wGdańskimGimnazjumAkademickimzostałwprowadzonylektoratjęzykapolskiego
iodtądniemalbezprzerwyprzez228latuczyłotegojęzyka22lektorów8,apodręczni-
kigramatyki,czytankiirozmówkidonaukijęzykapolskiegoosiągnęłyblisko200wydań
(75podręcznikówbyłodrukowanychwgdańskichdrukarniach).
Wlatach1630-1634JanHeweliuszprzebywałzagranicą.Wczerwcu1630roku
zatrzymałsięwNiderlandachipodjąłstudianauniwersyteciewLejdzienakierunkach
prawa:prawotozapewnekameralistyka(czyliwiedzaoówczesnejekonomii).WAlbumie
studentówpoddatą24lipcaznajdujesięwpisnJohannesHeveliusDantiscanus”-tupierw-
szyrazużyłzlatynizowanejformyswegonazwiska9.PorokupobytuwLejdziewybrałsię
4W.Szczuczko,RolaGdańskawreprezentacjistanowejiparlamentarnejPrusKrólewskichodpołowyXV
dopołowyXVIIwieku,[w:]Mieszczaństwogdańskie,red.S.Salmonowicz,Gdańsk1997,s.128-129.
5H.Samsonowicz,RolaGdańskawżyciustanowymPrusKrólewskichiwżyciupolitycznymRzeczypospoli-
tej,[w:]HistoriaGdańska,red.E.Cieślak,t.II:1456-1655,Gdańsk1982,s.286.
6J.Włodarski,Losypolityczne(1626-1772),[w:]HistoriaElbląga,t.II,cz.2(1626-1772),red.A.Groth,
Gdańsk1997,s.29-31;por.idem,StosunekelektoraFryderykaWilhelmadoElblągawlatach1655-1660,
[w:]ZprzeszłościElbląga,red.A.Groth,Koszalin1999,s.121.
7KsięgawpisówGimnazjumGdańskiego(1580-1814),oprac.Z.NowakiP.Szafran,Warszawa1974
(por.wpisJ.Heweliuszanas.105).
8R.Pawłowska,NauczaniejęzykapolskiegowGdańskuwXVIIwieku,[w:]Obrazjęzykowysłowiańskiego
PomorzaiŁużyc,Warszawa1997,s.311-317.
9AlbumStudiosorumAcademiaeLugduno-Batavae1573-1875,Hagae1875(wpisJ.Heweliuszanakarcie229).
16
