Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JanHeweliuz-rajcamiejskiipolityk
stawiałnapierwszymmiejscu.KarolinaTargoszpisze,żedociekaniaastrologicznenieznajdu-
jążadnegouzasadnieniawodniesieniudoosobyHeweliusza(leżałypozazasięgiemjegozain-
teresowań,chociażniebyłyobcejegoprzyjaciołom,naprzykładPierrowidesNoyersowi)18.
W1647rokudesNoyersotrzymałodHeweliuszadwaegzemplarzejegopierwszego
drukowanegodziełaSelenografa,zktórychjedenmiałwręczyćkrólowej.LudwikaMaria
Gonzaga(1646-1667)zaprezentowaładziełoastronomakrólowiWładysławowiIV
,któ-
remuniebyłoobcenazwiskogdańskiegouczonego.Król-jakpisałdesNoyersdoHewe-
liuszawliściez24lipca1647roku-spędziłdwielubtrzygodzinynaprzeglądaniuSele-
nografi,wyraźniezadowolonyzarównozewzmianekowłasnejosobie,jakiznaukowych
treścidzieła19.
SzwedzidocenialistrategiczneigospodarczeznaczeniemiastanadMotławą.Rozpo-
wszechnialijeszczeprzedPotopem,czyliprzed1655rokiem,drukiulotnedlawzbu-
dzeniaproszwedzkichnastrojów.WysłalitakżeswojegoagentaJohannaKocha(który
odkrólowejKrystynyotrzymałstatusdyplomatyrezydentahandlowego),abywpłynął
nawładzegdańskie,bypozostałyneutralnewobecprzygotowywanejagresjinaRzecz-
pospolitą.WieśćojegopobycieszybkoprzedostałasiędoWarszawy-jużwkwiet-
niu1652rokukrólJanKazimierzWaza(1648-1668)zarzucałgdańszczanomwliście
doRadyMiastapodejrzanekontaktyzeSzwedami.Radauznałatozaoszczerstwo
izapewniłaoswojejwiernościwobeckrólapolskiegoiKorony.Heweliuszbyłzdania,
żeJohannaKochanależyuznaćzapersonanongratainakazaćmuopuszczeniemiasta
(szczególniezadziałalnośćszpiegowsko-dywersyjnąnapoludyplomatycznymwlatach
1652-1654).Mimonaciskówdworupolskiegoipostawyniektórychrajców(wtym
Heweliusza)popierającychkrólapolskiegoRadaMiastaniezdecydowałasięnatakrady-
kalnerozwiązaniesprawy,coułatwiłoKochowizorganizowaniewPrusachKrólewskich
proszwedzkiejsiatkiwywiadowczej20.
Dopierokiedyw1655rokutużprzednajazdemszwedzkimKochponowiłpropo-
zycjęneutralnościGdańska,władzemiastazdecydowanieodrzuciłyją,deklarującwier-
nośćpolskiemukrólowiJanowiKazimierzowi.Heweliusztakżeniezmieniłpoglądów
przyponawianiupodobnychpróbjużwokresietoczącejsięwojny(1655-1660).Był
zaodrzuceniemtraktatuholendersko-szwedzkiego,zawartego10września1656roku
wElblągu,wktórymsojusznicyGdańska-Holendrzyzainteresowaniutrzymaniem
wolnościhandluiżegluginaBałtyku-bezzgodywładzgdańskichzamieściliklauzulę
oneutralnościGdańskawwojnieszwedzko-polskiej21.
18PobytPierradesNoyersa,sekretarzakrólowejLudwikiMariiGonzagi,wGdańskuw1645r.dałmu
możliwośćpoznaniaJanaHeweliuszaorazmatematykazGimnazjumGdańskiegoWawrzyńcaEichstadta.
OdtegomomentudesNoyersprzezdługielatapozostawałwprzyjaźniikontakciezgdańskimastronomem,
zabiegającojegopozycjęukoronowanychgłówipromującjegodzieławkrajuizagranicą.K.Targosz,Uczony
dwórLudwikiMariiGonzagi(1646-1667).Zdziejówpolsko-fancuskichstosunkównaukowych,Wrocław1975,
s.80;eadem,JanHeweliuszś,s.54.
19K.Targosz,Uczonydwórś,s.106.HeweliuszbyłodkrywcąsatelitówJowisza,którenacześćWładysła-
waIVnazwałnStellaeVladislavianae”;por.M.Bogucka,DawnaPolska.Narodziny,rozkwit,upadek,wyd.3,
Warszawa1985,s.351.
20J.Włodarski,R.Makutonowicz,WywiadowczapenetracjaPrusKrólewskichiKoronyprzezSzwedów
wlatach1652-1655,[w:]KomunikacjaikomunikowaniewdawnejPolsce,red.K.Stępnik,M.Rajewski,Lublin
2008,s.86-87;J.Włodarski,ZamierzeniaobronnePrusKrólewskichiWarmiiwprzededniunajazduszwedz-
kiegow1655roku,[w:]Zarządzanieiedukacja.KsięgaPamiątkowaJubileuszuKsiędzaInfułataMieczysława
Józefczyka,red.J.Hochleitner,ks.A.Kilanowski,Warszawa2000,s.187-188,tamżeoszpiegowskiejpenetracji
PrusKrólewskichprzezJ.KochavelKocka.
21J.Włodarski,Stosunekelektora…,s.121;E.Cieślak,Okres„potopuszwedzkiego”,[w:]HistoriaGdań-
ska,t.III/1,s.41;L.Kubala,Wojnaszweckawroku1655i1656,Lwów1922,s.325in.
19
