Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
iwMołdawii)przezdługiewiekijęzykiemtympozostawałcorazbardziejarchaiczny
językstaro-cerkiewno-słowiański,awIndiachpodpanowaniemWielkichMogołów–
językperski,itd.;dziśtakasytuacjapanujewwielukrajachpostkolonialnych.Przezdługi
czaswładzapaństwowanieuczestniczyłazatemwkształtowaniużywychjęzykówna
swoimterytoriumaniniebrałapoduwagękryteriumetniczno-językowego(wdzisiej-
szymrozumieniu)wswoichdecyzjach.Więcejrozważańozwiązkachpaństwaijęzyka
będziewdalszejczęścitejpracy.
Reasumując,należypodkreślić,żepaństwokształtowałocharakterzbiorowylud-
ności,dostarczałobardzomocnychsymbolitożsamościzbiorowej,tworzyłowarstwę
społecznąbędącąautoremipropagatoremideinarodowejorazwyznaczałogranice
terytorialnetrudnoprzekraczalnedlatejidei.
Kolejnyczynniknarodotwórczy–geografiaigospodarka,obejmujeszerokizakres
elementów,zarównozesferygeografiifizycznejiekonomicznejłączniezdemografią
iosadnictwem,jakizesferyekonomiczno-społecznej(dlauproszczeniaschematunie
wydzielasięosobnosprawgeograficznych,ekonomicznychispołecznych).
Wpływgeografiifizycznejnakształtowaniesięgrupetnicznych(narodowości)
polegaprzedewszystkimnaróżnicowaniuobiektywnychcechspołeczno-kulturowych
ludności.Barieryprzestrzenne(morza,rzeki,łańcuchygórskie,bagnaitp.),utrudniając
komunikację,powodowałytworzenieipogłębianiesięróżnicwjęzyku,zwyczajach,
folklorzeitp.odizolowanychspołeczności.Cechyprzestrzenifizycznejkształtowałyteż
sposóbzdobywaniaśrodkówdożycia,atymsamymtworzyłyróżnicewstylużycia,
obyczajach,folklorze,anawetpsychologiizbiorowejludności41.Napodstawietych
różnic,pozetknięciusiędanejspołecznościzinną,mogłapowstaćświadomośćodręb-
ności,czyliświadomośćetniczna/regionalna.Geografiafizyczna,zwłaszczakrajobraz,
dostarczałarównieżbardzowidocznegoioddziałującegonaemocjesymbolutożsa-
mościterytorialnej,któratotożsamośćwpewnychwarunkachmogłaprzekształcićsię
wtożsamośćetniczną/narodową(wystarczywspomniećoopisachprzyrodyojczystej
wPanuTadeuszu).Stosunekdokonkretnejprzestrzenigeograficznej,do„terytorium
narodowego”,„ziemiojczystej”,„ojczyzny”(rzeczywiściezamieszkanejprzezdany
naródlubmitycznej)stawałysięniezwykleważnym,bonamacalnym,symbolemtożsa-
mościnarodowej,działającymnietylkowsferzeinteresów,aleiemocji.Obrona„ziemi
skądnaszród”bywaławażnymczynnikiemmobilizującymwwalce(militarnejlubeko-
nomicznej)zobcymi,będąctymsamymkatalizatoremuczućnarodowych.Ochrona
przyrodyiopórprzedzmianamiwfizycznymukształtowaniuprzestrzenisączęstoele-
mentemmobilizującymspołecznościetniczne,któregoubocznymefektembywaruch
ocharakterzeetniczno-kulturowymipolitycznym.
Interesyekonomicznepotrafiąpodzielićnawetbardzojednolitekulturowospo-
łeczności,prowadzącwkonsekwencjidowytworzeniasięodmiennychświadomości
zbiorowych,powstaniaodrębnychpaństw,azczasempojawieniasięróżnickulturo-
wych,językowychitd.Takabyłanp.genezanacjonalizmuamerykańskiegozrodzonego
41Koter(1995)opisuje,jakcechyprzestrzenifizycznejzamieszkania–góry,żyznerówniny,rozległestepy,
lesisteisłabozaludnioneobszary,bliskośćmorzaitp.–kształtowałytakiezbiorowecechy,jakporywczość,
spokojnytrybżycia,wojowniczośćizaborczość,gościnnośćbądźskłonnośćdopodróżowaniaihandlu.
30
