Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Teorięrytuału,jakoczynnikautrwalającegoporządekspołeczny,odnajdujemy
takżewpismachRadcliffe’a-Browna,brytyjskiegofunkcjonalisty,pozostającego
podwpływemmyśliDurkheima.ZdaniemRadcliffe’a-Browna(1948)[1922]ry-
tuałysłużąintegracjispołecznej,sprzyjająpodtrzymywaniusolidarności,budują
iwzmacniająwięzimiędzyjednostkami.Dziękinimtrwaniezmienniestruktu-
raspołeczna,opartanasystemiestałychnormiwartości,symboliczniewyraża-
nychwłaśnieprzezrytuał.Społeczeństwostanowispójnącałośćdopóty,dopóki
wumysłachjegoczłonkówistniejewspólnysystemuczuć,regulującyzachowa-
niakażdejjednostki.Dziękirytuałomoweuczuciamogąwstosownymczasie
przyjąćpostaćzbiorowejekspresji(za:Rajewski,2006).
PodobnespostrzeżeniaodnośnierytuałuczynitakżeBronisławMalinowski.
Zdaniemtegobadaczarytuałysprzyjajązmniejszaniusięniepokojuwdanejgrupie
społeczneji,dającuczestnikomgotowescenariuszezachowań,eliminująryzyko
związanezpodejmowaniemniestandardowychprzedsięwzięćmającychzwykle
nieprzewidzianeskutki.Rytuałymagiczneczyreligijneporządkująrzeczywistość
–utrwalająpostawyizachowaniaorazprzekazująujednoliconysystemnormmo-
ralnych.TespostrzeżeniaMalinowskiegomożnaodnieść,moimzdaniem,takżedo
rytuałówświeckich.Znajomośćscenariuszyzachowań,formułjęzykowychige-
stówsymbolicznychprzypisanychodpowiednimsytuacjomspołecznymzmniejsza
lęk,którymógłbysiępojawićwniczymnieunormowanychstosunkachzdrugim
człowiekiem.Wiemy,jaksięzachować,iwiemy,czegooczekiwaćponaszympart-
nerze,gdyżzakładamy,żewdanejsytuacjiontakże„zagra”wedługokreślone-
goscenariuszaizgodniezzasadamiprzypisanejmuroliipozycjispołecznej.Im
bardziejzrytualizowanesąnaszestosunki,tymbezpieczniejsięwnichczujemy
itymmniejszeryzykokomunikacyjnemusimypodejmować.Jeśliposługujemy
sięrytualizmemjęzykowym,łatwiejjestprzewidziećskutekperlokucyjnynaszej
wypowiedziniżwsytuacji,kiedydecydujemysięnapodjęcieinnowacyjnego,bar-
dziejtwórczegodziałaniajęzykowegoinieużywamyżadnejzestereotypizowa-
nejformuły.Uczestnictwowkomunikacjizrytualizowanejnietylkopozbawiajej
uczestnikówlęku,aletakżeograniczawysiłekkomunikacyjny–„rytualnescena-
riuszezachowań”niedajązbytwielumożliwościwyboru,podobniejak„rytualne
formułyjęzykowe”,którepoddająsięniewielkimtylkomodyfikacjom.Ograniczo-
nywybórwykluczawięcwysiłekrefleksyjności,zwalnia,jaksądzę,zobowiązku
twórczego,bardziejzaangażowanegopodejściadokomunikacji.
Znaczenierytuałujakoczynnikazmniejszającegolękpodkreślawswychba-
daniachtakżewspółczesnypsychoanalitykErikErikson(1977).Jegozdaniem
poczuciebezpieczeństwazwiązanezdziałaniamirytualnymiwynikazpowta-
rzalnościowychdziałańiwynikającejztegoprzewidywalnościzdarzeń.Erikson
dodaje,żerytuałyodgrywająponadtoważnąrolęwprocesiekształtowaniatoż-
samościiosobowościspołecznejjednostki.WprzeciwieństwiedoFreuda,który
działaniarytualnepostrzegaprzedewszystkimwkategoriachchorobowychza-
chowańobsesyjnych,Eriksonwskazujenaznaczącąipozytywnąrolęrytuałów
wprocesiesocjalizacjiczłowieka(za:Kaczmarek,2006).
