Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
23
Odruchyrytualne,np.łapaniesięzaguziknawidokkominiarzasądlaniektórychludzi
odruchamikoniecznymi;zaniedbanietegoodruchubudziwnichtypoweuczuciefrustracji
igrożącegoniebezpieczeństwa,wynikającezwyzwoleniasięjakiegośmomentumagiczno-
-psychologicznego(Dorfles,1973:78).
Innymiprzykładamitegotypuodruchówrytualnych–zarównozachowań,jakige-
stówczysłów–mogąbyć:„odpukiwaniewniemalowanedrewno”,„trzymanie
kciuków”,„spluwanie”,„rzucaniesolizaramię”czyteżwerbalneformuły„wypluj
tesłowa”,„tfu,tfu,tfu”itp.
Jakożeotrwałościrytuałówprzekazywanychkulturowodecydujeprzyzwy-
czajenie,niebezznaczeniaokazujesięichzewnętrznaforma–szata.Imwiększą
przyjemnośćisatysfakcjędająnamrezultatywneobrzędyzwiązanezjakimśoby-
czajem,tymcieplejszeuczuciaiwiększeprzywiązanieżywimydosamegorytuału,
aprzezniegotakżedotradycji,zktórąjestpowiązany.Rytuał,doktóregojesteśmy
przywiązani,stajesięsamoistnymmotywemnaszegodziałania,podporąciągłości
kulturyitworzywemspołeczności.WtensposóbLorenz(2005)podkreślarolę
rytuałuwtworzeniuwięzimiędzyprzedstawicielamijednegogatunkuiwskazuje
jeszczenadwieinnejegofunkcje–funkcjęporozumiewaniasięifunkcjękiero-
waniaagresjinanieszkodliwetory.Jegopoglądysąwięczbieżnezkoncepcjami
Durkheima,Malinowskiego,Leachaiinnychwymienionychwcześniejbadaczy.
Omawiającprocesrytualizacji,Eibl-Eibesfeldtzauważadwacharakterystycz-
nezjawiska–zachowania,przechodzącwsygnały,popierwsze,upraszczająsię
(naprzykładzdjęcierycerskiegohełmustajesięzczasemprzelotnymdotknięciem
kapelusza),podrugie,sąrytualniepowtarzane,comanaceluwzmocnićprzekaz
iuczynićgobardziejjednoznacznymwodbiorze.Pozatym,naprzykładwprzy-
padkurytualnychzachowańmimicznych,dajesięzaobserwowaćprzesada–eks-
presjeniebędącespontanicznymprzejawememocji,aletylkonarzuconymkulturo-
woskładnikiemdanegorytuałutrwajądłużej,sąnasilone,bardziejteatralne.Dzięki
temusygnałyrytualnezwracająiprzyciągająuwagęorazniebudząwątpliwościco
dotego,jakpowinnyzostaćzinterpretowane(Eibl-Eibesfeldt,1987).
Takżerytualneformułysłownepowinnysięcechowaćjednoznacznościąiczy-
telnościądlaodbiorcy.Sądzę,żesprzyjatemulakonicznośćformułyrytualnej
orazkonwencjonalizacjaispetryfikowanieichformy,dopuszczającejconajwyżej
tylkoniewielkiemodyfikacje.Krótkieformuły:„Dzieńdobry”,„Witam”„Cosły-
chać”–sązwykleczytelnymiioczywistymiwswejfunkcjisygnałamirytuałów
fatyczno-grzecznościowychizazwyczajniewzbudzająpodejrzeńcodointencji
partnera,któryjewyraża.
1.2.Definicjeicechyzjawiska
Przeglądpodstawowychkierunkówbadańnadrytuałemukazuje–jaksądzę–iż
jestonzjawiskiemzłożonymiwielopoziomowym.Dlategoteżzaproponowanie
definicjirytuałuniejestzadaniemprostym.Termintenobejmujebardzoróżno-
