Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
17
Opróczfunkcji„utwierdzaniaporządkuspołecznego”i„zmniejszanianiepo-
koju”Malinowskiwymieniajeszczejednąistotnąwłaściwośćrytuału.Mianowi-
ciezauważa,żerytuałjestdziałaniemspołecznym,którenietylkowyrażaświat
fizyczny,aletakżeówświatzmienia.Omocysłów,będącychważnymskładni-
kiemrytuału,Malinowskipisze:
Wkażdejspołeczności(…)istniejewiara,żesłowowypowiedzianewokreślonychokolicz-
nościachmamocsprawczą,wiążącą,żewypowiedźzniezmiennąmocąwywołujeskutek,
gdystanowiprzekazwiecznegobłogosławieństwa,gdywywołujeniepowetowaneznisz-
czenieczyteżobciążazobowiązaniemnacałeżycie(…).Słowasąaktemtaksamopełnym
mocyjakkażdyuściskręki(2003:120–122).
Stwierdzenieperformatywnegocharakterurytuałówpozwalaniejakoprze-
rzucićpomostpomiędzybadaniamirytuałuateoriąaktówmowyAustina(1999
[1962]).Aktyrytualne,podobniejakwypowiedziperformatywne,todziałaniapo-
wodująceokreślonyskutek,awięcprzekształcającewjakiśsposóbrzeczywistość.
BezwątpieniaspostrzeżenieMalinowskiegoipracebadaczaznaczącowpłynęły
narozwójteoriiaktówmowywangielskiejfilozofiijęzyka4.
Durkheim,MalinowskiorazRadcliffe-Brownreprezentujątennurtbadańnad
rytuałem,którypodkreślałprzedewszystkimjegostatycznycharakter,widział
wrytualeodzwierciedleniespołeczeństwalubkulturyiakcentowałrolęrytuału
jakoczynnikapodtrzymującegoładirównowagęspołeczną.Odmiennynurtba-
dań,wskazującynaprocesualnycharakterrytuału,atakżedostrzegającywnim
potencjałdozmienianiaiprzekształcaniarzeczywistościspołecznej,wyznaczają
dokonaniaGluckmana,LeachaiTurnera.
Leach(1989)podkreślawswoichbadaniachszczególneznaczenierytuałudla
społecznejikulturowejinterakcji.Jegozdaniemrytuał,jakokulturowookreślony
zbiórzachowań,możnaodnieśćdokomunikatywnegoaspektudziałańczłowieka.
Rytuałopartyjestbowiemnasymbolachiprzeztofunkcjonujepodobniejakję-
zyk.Rytuały,takjakzachowaniakulturowe,są„kodamiinformacji”,odkryciezaś
reguł,którymirządząsiętekody,jestjednymzgłównychzadańantropologii(za:
Rajewski,2006).ÓwkomunikacyjnyaspektrytuałupodkreślatakżeRoyRappa-
port(1973).Badaczprzezpojęcierytuałurozumie:
konwencjonalneaktydziałania,przezktórejedenlubwięcejuczestnikówprzekazujeinforma-
cjędotyczącąichfizjologicznego,psychologicznegolubsocjologicznegostanualbosamym
sobie,albojednemulubwiększejliczbieuczestników(za:Buchowski,Burszta,1992:54).
PróczfunkcjikomunikatywnejLeach,podobniejakMalinowski,dostrzega
wrytualeczynniksprzyjającybudowaniupoczuciawłasnegobezpieczeństwa,
porządkującyrzeczywistość–przeciwdziałającychaosowi.Rzeczywistość,
zwłaszczawczasietrwaniarytuału,jestwpełniprzewidywalna,ponieważreguły,
wedługktórychtoczysięrytuał,niepowinnypodlegaćżadnymmodyfikacjom.
Dziękirytuałowijednostkawie,jakdziałaćiprzewidujedziałaniainnychosób.
4Dotegoproblemuwrócęjeszczewdalszejczęścirozprawy.
