Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Stosunekjęzykadoinnychrodzajówznaków
13
itreściznakuidentycznegounadawcyiuodbiorcy,coumożliwiaporozumie-
nie.Uludzicośpodobnegomamiejscewodniesieniudowyrazówdziecięcych
wrodzajumama.Pierwszedźwięki,jakiewydajedziecko–towargowem,b,p,
bowargisąszczególnieczynneprzyssaniu,apierwszaosoba,którąonowidzi–
tomatka.Staleuwszystkichdziecipowtarzającasięsytuacjassaniaipewne
właściwościaparatumowy(artykulacjawarg)sprawiają,żeudzieciwszystkich
narodówobrazmatkikojarzysięzwyobrażeniemgłosekmama,aobrazinnych
krewnychzgłoskamipapa,babaitd.Tennarzuconyprzezprzyczynyprzyrod-
niczezwiązekformyztreściąwystępujeuludzitylkowyjątkowo,ogółbowiem
skomplikowanychszczegółówjęzykaprzekazywanyjesttradycjąspołeczną.Mło-
depokolenieuczysięichodstarszych,azatemzawieraznimipewnąumowę
społecznącodozwiązkumiędzyformąatreściąznakówarbitralnych,które
dziękitemusąumowne,czylikonwencjonalne.
2)Znakiumotywowane,tj.symptomy,apeleiobrazy,sąniediakrytyczne.
Ichformaopartajestnaciągłejskalicechwzrokowychczysłuchowych,któ-
restopniowoprzechodząjednewdrugieibezpośredniowywołująpewnereak-
cjeuodbiorcy.Natomiastsygnałyarbitralnesądiakrytyczne.Zjawiska,które
imsłużązaformę,obejmujądwarodzajecech.Pierwszągrupęstanowiącechy
znaczące,którenapodstawieumowyzwiązanesąztreścią.Sąonestosunkowo
nieliczne,wyrwanezciągłejskalicechzjawiskwzrokowychczysłuchowych
iściśleokreślonekonwencją.Liczbyichprzykomunikacjipowiększaćniemoż-
naztegowłaśniepowodu,żesąustalonekonwencją.Znimijedyniezwiązana
jesttreśćznaków,onewyłącznieodgrywająrolęwkomunikacji.Natomiastdru-
gakategoriacechnieznaczącychstoizupełniepozakonwencjonalnymsyste-
memznakówarbitralnychiwkomunikacjirolinieodgrywa.
3)Znakiumotywowane,tj.symptomy,apeleiobrazy,sąniepowtarzalnymi
zjawiskami,któredziękiswymcechomwywołująokreślonereakcjeuodbiorcy.
Oczywiściemogąpowstaćznakipodobne,alebędąjużczymśinnym.Znaki
umotywowanejakoniepowtarzalnesąjednokierunkowe.Odbiorcajeprzyj-
muje,aleidentycznychnadaćjużniemoże.Natomiastznakiarbitralnemogą
byćpowtarzanewnieskończoność,gdyżzakażdymrazemsątylkoreprodukcją
pewnejkonwencjizawartejmiędzynadawcąiodbiorcą.Znakikonwencjonalne
odbiorcaprzyjmuje,anastępniejezpowrotemnadaje,sąonezatemdwu-
kierunkowe,wymiennejakmonety.
Typowymiobrazamisąniektóretworysztukplastycznych:rzeźby,malarstwa
igrafiki.Zwłaszczarealistyczneportrety,scenyobyczajoweczypejzażedają
możnośćprecyzyjnegozwiązaniaformyzprzedstawianymizjawiskamitylkona
podstawiepodobieństwacech.Takżepewienodłammuzyki,tzw.muzykapro-
gramowa,operujeobrazamidźwiękowymi,którychcechyakustycznepozwalają
nazwiązanieichzpewnymizjawiskami,np.zszumemwodospadu,bombardo-
waniemmiastwczasienalotuitd.Obrazomwzrokowymprzeciwstawiasiękon-
wencjonalnepismo,obrazomakustycznym–język.Różnicawystępujewyraźnie.
