Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
IŻycieidzieła
17
wszelkiejprawdypublicznie”.Kantpilnieodnotowałwyrażenienjakonajwier-
niejszypoddanyWaszejWysokości”,abynwwypadku,gdymonarchaodejdzie
wcześniejodemnie,mócodzyskaćprawodowolnegomyślenia,będącpoddanym
kolejnegomonarchy”.Wrzeczysamej,pośmiercikrólaKantznówwystępował
publicznie.Pozwoliłograniczyćswobodęswychwykładów.Niezostałmęczenni-
kiem.Postąpiłostrożnie,jakSpinoza.Jużwroku1766pisałdoMosesaMendels-
sohna:nCoprawdazgłębokimprzekonaniemikumojemuogromnemuzadowole-
niuwielemyślęotym,oczymniemiałbymodwagimówić,alenigdyniepowiem
czegoś,czegoniemyślę”.WolaspokojuipewnościbyładlaKantapodstawążycia.
Niepopadłwżadnąmoralnąsprzecznośćzsamymsobą.Któżmógłbyodniego
żądaćczegoświęcej!
Dzieła:ChronologiadziełKantaukładasięnastępująco:
Popierwszejrozprawie22-letniegoautora(1746)ipoośmioletniejprzerwieukaże
się,poroku1754,szeregpublikacji.Alepotemnastępujeprzerwa.Odroku1770
do1781nieukazujesięprawienic.ChoćdotejporyKantbyłpłodnymijużzna-
nymautorem,tonaglezamilkł.Dopieropodziesięcioleciupojawiasięwłaściwa
filozofiaKanta,którejpierwsze,nazawszerozstrzygającedziełoKrytykaczystego
rozumuopublikowanezostajewroku1781.Rozróżniasięprzytympismaprzed-
krytyczneikrytyczne.Odroku1781-Kantmawtedy57lat-stworzonezostają
następującedzieła:Prolegomena(1783),Ideapowszechnejhistoriiwporządku
kosmopolitycznym(1784),Ugruntowaniemetafizykimoralności(1785),Krytyka
praktycznegorozumu(1788),Krytykawładzysądzenia(1790),Religiawewnątrz
granicsamegorozumu(1793).Wmiędzyczasieukazująsięliczneważnerozprawy.
SamKantpodziałswychpismnaprzedkrytyczneikrytyczneuznałzatakważny,
żetepierwszeutraciływjegooczachwszelkieznaczenie.Nawetpełnewydanie
swychdziełchciałrozpocząćoddziełaOformieizasadachświatazmysłowego
iintelligibilnego.Pismotostanowiłoznaczącywstępdofilozofiikrytycznej,samo
donichnienależąc.
TakwyglądapełnyobraztwórczościKanta.Kantbyłjużznanymfilo-
zofemiznakomitymautorem,gdywdojrzałymwiekunaszłagomyśl,
dziękiktórejstałsięsławnynacałyświat.Gdybyumarłwwiekupięćdzie-
sięciulat,niebyłobyżadnejKantowskiejfilozofiikrytycznej.Byłbytylko
jedenzwartychuwagiinterpretatorów,takichjakGarvealboMendelssohn.
Ponaddziesięćlatpoświęconychbyłouporczywemuopracowywaniuidei,
bezodrywaniasię[odtejpracy]dojakichkolwiekinnychzajęć.Potem
naszłagotroska,bypozostałemużyciejeszczespożytkowaćowocnie,