Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
InteligencjawPolsceiwRosji
29
gdypisałodawnychNiemczechWschodnich,Bourdieu,1991b),zasadni-
czojednakwydawałsięsugerować,żeanalizowaneprawidłowościmają
wznacznymstopniucharakteruniwersalny.Zjednejstronytrudnosię
zpowyższymzdaniemniezgodzić.Wspominanewcześniejmechanizmy
zmniejsząlubwiększąwyrazistościązaobserwowaćmożnawwiększo-
ścispołeczeństw.Funkcjonujewnichzwyklepewnahierarchiastatusu
społecznego,możnamówićogrupachczywarstwachwyższych,średnich
iniższych,oprocesiesocjalizacji,omniejszejlubwiększejodrębności
elitkulturowych,politycznychiekonomicznych.Zdrugiejjednakstro-
ny,jeślitrzymaćsiębędziemyproponowanegoprzezBourdieujęzykaklas
społecznych,towystarczychoćbyodwołaniedoobfitejliteraturysocjo-
logicznejpoświęconejwątpliwościomcodowykształceniasięnowoczes-
nychklasspołecznychpozakrajamizachodnimi,bypokazać,żeanaliza
Bourdieumożebyćniedokońcaadekwatnawprzypadkuspołeczeństwnie
wpełniobjętychprzezprocesymodernizacji,wszczególnościoświecenie,
rewolucjęnarodowąiprzemysłową(np.Evans&Mills,2001,Hamilton
&Hirszowicz,1993,Ossowski,1957,Słomczyński&Shabad,1997,czy
Wesołowski,1966).Wichprzypadkutrudnomiećpewnośćcodoistnienia
typowychklas,zwłaszczaklasyśredniej,będącejwedługwieluteoretyków
specyficznymwytworemspołeczeństwanowoczesnego.Wątpliwościmoże
budzićteżmożliwośćdefiniowaniainnychklaswkategoriach,wjakich
czynionejesttonaZachodzie,wtymwszczególnościklasyrobotniczejczy
klasywyższej,wspołeczeństwach,wktórychrewolucjaprzemysłowanie
zdołałazasadniczoprzekształcićstrukturspołecznych.Nietrudnooczywi-
ściewskazać,żekrajeEuropyŚrodkowejiWschodniej,wszczególności
PolskaiRosja,będąceprzedmiotemzainteresowaniamojejpracy,dota-
kichkrajówwłaśnienależą.
Najbardziejspójnąizaawansowanąrefleksjęnadodmiennością
współczesnejstratyfikacjispołecznejkrajówEuropyŚrodkowejiWschod-
niejzaproponowałdotejporyIvanSzelényiwrazzeswoimiwspółpracow-
nikami6.Choć,jakzostanietopokazanewdalszejczęściwywodu,nie
brakjużgłosówkrytycznychnatematichpodejściadotematu,nieulega
jednakwątpliwości,żestałosięonodziśkluczowympunktemodniesienia
wdyskusjinatematzastosowaniapojęciakapitałukulturowegowanali-
zachspołeczeństwEuropyŚrodkowejiWschodniej.Jużwroku2001mo-
delowiSzelényi’egopoświęconoczęśćzeszytuDAmericanJournalofSocio-
logy”(vol.106,nr4)7.Jednocześniecorazwięcejpublikacjipoświęconych
problematycetejczęściEuropyodwołujesiędowspomnianychpracjako
6Głównąpracęprzedstawiającąomawianąkoncepcję,pt.MakingCapitalismwithout
Capitalists:ClassFormationandEliteStrugglesinPost-CommunistEurope,Szelényiopub-
likowałrazemzGilemEyalemiEleonorąTownsley(Eyal,SzelényiiTownsley,1998).Nad
zastosowaniamiteoriiBourdieuwspółpracowałjednaktakżezwielomainnymiuczonymi,
m.in.DonaldemTreimanem,EdwardemWnukiem-LipińskimiJackiemWasilewskim(Wa-
silewski,Wnuk-Lipiński,1995)orazkilkomainnymispecjalistamizEuropyŚrodkowej
iWschodniej(np.Szelényi,Treiman,Wnuk-Lipiński,1995),BillemMartinem(Martin,
Szelényi,1987),aniedawnoLarrymKingiem(King,Szelényi,2004).
7Wnumerzetymukazałysięm.in.polemikiBurawoy’a(2001),Böröcza(2001).