Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
InteligencjawPolsceiwRosji
31
zewspółpracownikamiwskazują(Eyal,SzelényiiTownsley,1998:24-36),
żeichmodernizacjaspołecznaprzebieganietylkoliniowo,alepolegatak-
żenakształtowaniusięrównoległychwymiarówhierarchiispołecznych.
PolskaiWęgrysą,wedługcytowanychautorów,klasycznymiprzykłada-
mikrajówoconajmniejpodwójnejstratyfikacjispołecznej,gdzieoprócz
słabowykształconejnowoczesnejhierarchiiklasowejtrwająireprodukują
siętradycyjne,choćprzybierającenoweformy,strukturywarstwowe.Siła
owychstrukturwarstwowych,ajednocześniespecyfikapolsko-węgierska
możebyć,wedługSzelényiego,opisywanawłaśniezapomocąpojęciakapi-
tałukulturowego,jakospecyficznejlogikihierarchizacjispołecznej.Logi-
kakapitałukulturowegocharakteryzujesiębowiemznacznąambiwalen-
cją.Zjednejstronykapitałkulturowymożebyćpostrzeganyjakoważny
czynnikfunkcjonowaniaspołeczeństwanowoczesnego,wWeberowskim
sensie,awięcspołeczeństwakontraktowego,sformalizowanego.Wiedza
ikompetencje,wszczególnościskodyfikowaneizinstytucjonalizowane,są
esencjąnowoczesności,tymbardziejjeszczewepocespołeczeństwaopar-
tegonawiedzy.Zdrugiejstronynieformalnykapitałkulturowybliskijest
logicestratyfikacjiwarstwowej.Naznaczającycharaktersocjalizacjikul-
turowej,oczybyłamowawcześniej,jestwdużymstopniuelementem,na
którymopierająsięstabilne,częstoklanowe,przednowoczesnesiecikapi-
tałuspołecznego.Kapitałkulturowymożebyćwięcpostrzeganyzarówno
jakoczynnikdającysiłędomodernizacji,tj.ograniczaniarolitradycyjnej
wspólnotowejlogikikapitałuspołecznego,którawujęciuSzelényiegomoże
byćutożsamianaznaturąklasycznegospołeczeństwaprzednowoczesnego
(Gemeinschaft),jakisilnabarieramodernizacji,umacniającatradycyjne
strukturywarstwowe.
Najważniejszejestjednakwtymkontekście,żemodelowyproces
modernizacjiopisywanyjestwłaśniejakowypieranielogikikapitałuspo-
łecznego9(przynależnościgrupowej)przezlogikękapitałuekonomiczne-
go(kontraktowego,zinstytucjonalizowanegospołeczeństwazracjonali-
zowanego).Wprowadzeniedoopisywanegomodeluzmiennejkapitału
kulturowegoznaczniekomplikujesytuację.Wspomnianąniejednoznacz-
nośćjegorolimożnatakżeopisywaćwkategoriijegoautonomii.Zjed-
nejstronykapitałkulturowymożebyćlitylkozasobemwspomagającym
pozycjęspołeczną,opartąbądźtonakapitalespołecznymwspołeczeń-
stwietyputradycyjnego,bądźwspołeczeństwienowoczesnymnakapi-
taleekonomicznym.GdywjęzykuteoriipolaBourdieumówićmożemy
opełnejzależnościpolakapitałukulturowegoodpólinnychkapitałów,
badanierolikapitałukulturowegomożemiećniewielkie,raczejwtórne
czywręczprzyczynkarskieznaczenie.Wsytuacjijednak,gdypoleka-
pitałukulturowegostajesięwdużymstopniupolemautonomicznym,
czynawetteoretyczniedominującym,jegorolazupełniesięodmienia
iwymagaszczegółowegoopisu.Zwyklemamydoczynieniazsytuacja-
miograniczonej,mniejszejlubwiększej,autonomiikapitałukulturowego.
9Podkreślićnależyjeszczeraz,żepojęciemkapitałuspołecznegoposługujemysięza
Szelényimwbardzokonkretnymrozumieniu,wedługdefinicjiPierre’aBourdieu.
