Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
11
głównieprzyjemności,eliminującjednocześniewszystkoto,comogłobysię
staćźródłemprzykrości.Zasadętętaknp.pojmowałJevons:DTeoriaopierasię
całkowicienarachunkuprzyjemnościiwysiłków,zadaniezaśekonomiipolega
natym,żebyokreślićmaksimumszczęścia,jakiemożebyćosiągnięteprzez
uzyskaniemaksimumprzyjemnościprzyminimalnychwysiłkach”8.
Najbardziejcharakterystycznącechąszkołypsychologicznejjestrozpatry-
waniewszelkichzjawiskekonomicznychzpunktuwidzeniaużyteczności
krańcowej.Nowymelementempodjętymprzezszkołępsychologicznąbyła
modyfikacjapojęciaDużyteczność”.Dotychczas,ogólniemówiąc,użyteczność
byłapojmowanajakopewnaobiektywnanaturalnacechadanejrzeczy.Jevons
iMengerzaczęlijąujmowaćjakosubiektywneodczucie,aprzeztozaczęła
funkcjonowaćjakokategoriasubiektywnaiindywidualistyczna.Ponadtouży-
tecznośćzaczętobardzowyraźniełączyćzrzadkością.Stądprowadziłjużtylko
jedenkrokdouznania,żeużytecznośćkrańcowadanegodobrajestjegowar-
tością.
WkoncepcjiwartościzaproponowanejprzezMengerapojęciamikonstytu-
tywnymisąpojęciakrańcowejużytecznościirzadkości,aledecydującajest
kategoriaczłonkagospodarującego.Towłaśniesubiektywnypunktwidzenia
gospodarza,poświadczenie,żedanedobrojestźródłemjegozadowolenia,jest
wteoriiwartościnajistotniejsze.Wartościąjestdobroprzyczyniającesiędo
zaspokojeniapotrzeby.
Wedługprzedstawicieliekonomicznejszkołyaustriackiejfundamentalne
pojęcieekonomii,jakimprzezsetkilatbyłopojęciewartości,maswepocząt-
kiwużytecznościkrańcowejipowstajeujednostki(konsumenta)wwyniku
analizypsychologicznej.Wartośćmazaistniećwefekcie-jaktookreślaWie-
ser-obliczaniaużyteczności(Nutzkomputation).Zatempunktemwyjściawba-
daniachekonomicznych-itudochodzimyniewątpliwiedopunktustycznego
zfilozofiąwartości,awszczególnościutylitarnąkoncepcjąwartości-stająsię
zachowaniajednostki(podmiotugospodarującego),agłówniemotywypsy-
chicznedecydująceopreferencjipotrzeb.
Ówaksjologicznyprocesnarodzinpodstawświatakonsumpcjimożnaby-
łobypodsumować,odwołującsiędostwierdzeniaBaumana:DJasnoigłośno
stwierdzonowówczas,żewartościrzeczomnienadajeanipotniezbędnydo
ichwyprodukowania(jakpowiedziałbyMarks),ani(jaksugerowałSimmel)
samowyrzeczeniakonieczne,byrzeczosiągnąć,leczpragnienieposzukują-
cesatysfakcji,gdystarożytnaquerelleoto,ktolepiejoceniawartośćrzeczy,
wytwórcaczyużytkownik,zostałaniedwuznacznierozstrzygniętanakorzyść
użytkownika,akwestięprawadowydawaniakompetentnegosądupołączono
8S.Jevons,TheoryofPoliticalEconomy,1888,s.23,tłum.za:M.Nieduszyński,Teoria
wartościiceny,Wrocław1961,s.131-132.
