Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nowetendencjeikierunkirozwojupedagogikiosóbzniepełnosprawnościąintelektualną–zmianyparadygmatów
Abstrakt
Artykułanalizujenowetendencjeikierunkirozwojupedagogikiosóbzniepełnosprawnościąintelektualną.Opisujezmianywobszarzeteorii
ipraktyki,koncentrującsięnaparadygmatachdotyczącychtejsubdyscyplinypedagogikispecjalnej.Znajomośćtychzmianmożemieć
znaczeniezarównodlabadaczy,jakipraktykówzajmującychsięosobązniepełnosprawnościąintelektualną.
Słowakluczowe:pedagogikaosóbzniepełnosprawnościąintelektualną,paradygmat.
Wprowadzenie
Pedagogikaspecjalna,którejpodstawowympodmiotembadawczymjestczłowiekzniepełnosprawnością,staleewoluujewzakresie
paradygmatów,terminologii,teleologii,atakżeformedukacjiirehabilitacji.Będącnaukąstosunkowomłodą,ajednocześniemającądośćduży
potencjałrozwiązańpraktycznych,ciągleposzukujenowychobszarówwzakresiepodejmowanejtematykibadawczej,stosowanejmetodologii,
wypracowaniaoptymalnychdlapraktykipedagogicznejformpracy.Specyfikąjednegozdziałówpedagogikispecjalnej,jakimjestpedagogikaosób
zniepełnosprawnościąintelektualną(oligofrenopedagogika),jestścisłepowiązaniezinnyminaukami,takimijakmedycyna(awjejobszarze
szczególniegenetyka,neurologia,psychiatria),socjologia,psychologia,prawoczypracasocjalna.Wszelkiezmianywtychnaukachwpływają
nazmianywsamejpedagogice.Przykładymogądotyczyćchociażbyodkryćwzakresiegenetyki–naprzełomieostatnichkilkudziesięciulat
znacznieposzerzyłasięwiedzanatematdziedziczenia,zaburzeńgenetycznychzwiązanychzwystępowaniemniepełnosprawnościintelektualnej.
Kolejnymistotnymczynnikiemwpodejmowanejobecnietematycebadawczej,stosowanejmetodologiibadańczypreferowanychrozwiązań
praktycznychsązmianyspołeczne,ideologiczneiekonomicznezachodzącewżyciucodziennym.Możnamówićozależnościzwrotnej:zjednej
stronyrozwójpedagogikispecjalnejiinnychnaukzajmującychsięczłowiekiemzniepełnosprawnościąintelektualnąwróżnychaspektachżycia
wpływanapostawyspołeczne,podejmowanedziałaniairozwiązaniaedukacyjne,socjalneczyrehabilitacyjne,zdrugiej–zmianyobserwowane
wspołeczeństwieoddziałująnapedagogikęspecjalnąjakodyscyplinęnaukową.Internet,portalespołecznościowe,blogiigrupydyskusyjnecoraz
częściejsąplatformąwymianypoglądówmiędzyosobamizwiązanymiwróżnymstopniu(zawodowymczyrodzinnym)zproblematyką
niepełnosprawnościintelektualnej.Corazczęściejstająsiętakżemateriałembadawczympedagogówspecjalnych.Innymprzykłademmożebyć
rozwójorganizacjipozarządowych,stowarzyszeńrodzicówiopiekunów(nagrunciepolskimnp.PolskieStowarzyszenienarzeczOsób
zUpośledzeniemUmysłowym),którychinicjatywyidziałaniapraktyczne(tworzeniewarsztatówterapiizajęciowej,mieszkalnictwachronionego,
ruchself-adwokatów,kampaniemedialnenarzeczrównouprawnieniaosóbzniepełnosprawnościąintelektualną,promowaniezmianynazewnictwa
iterminologiinamniejstygmatyzującąitp.)mająwpływnarozwójpedagogikiniepełnosprawnychintelektualnie.Wzajemneuzupełnianie
iczerpanieodsiebiejesttutajcałkowiciewytłumaczalne.Pedagogikaspecjalnawdużymstopniujestnaukąpraktyczną.Maniezbędnepodłoże
teoretyczne,aoprócztegobazujenapraktyce,jejsłużyizniąpowinnaściślewspółpracować.
Analizującnowetendencjeikierunkirozwojupedagogikiosóbzniepełnosprawnościąintelektualną(oligofrenopedagogiki),możnamówić
ozmianachwkilkupodstawowychobszarach.Dotycząonezjednejstronysamejnauki,zdrugiejrzeczywistościspołecznej,któramadużywpływ
nato,cosiędziejewteoriiipraktycepedagogikiosóbzniepełnosprawnościąintelektualną.Zmianywnauceodnosząsięprzedewszystkimdo:
1.Paradygmatów(przejścieoddominacjiparadygmatumedycznegodoparadygmatuhumanistycznego,charakteryzującegosięzgodąnawielość
iróżnorodność,adzielącegosię–jakproponujeAmadeuszKrause(2010)–naspołecznyparadygmatniepełnosprawności,paradygmat
normalizacyjny,emancypacyjnyijakościowylubinterpretatywny).
2.Terminologii(zarównodotyczącejsamejnazwytejsubdyscypliny,jakiosób,którestanowiąjejpodmiot).
3.Rozszerzeniaobszaruzainteresowań(oilewokresachpoczątkowychrozwojupedagogikispecjalnejzajmowałasięonagłównieuczniami
–dziećmiimłodzieżąwwiekuszkolnym–otyleobecnieobejmujeswoimizainteresowaniamicałeżyciejednostkizniepełnosprawnością:
odnarodziniwczesnegodzieciństwa,przezdorosłość,popóźnąstarośćiumieranie).
4.Objęcianietylkobadaniami,lecztakżedziałaniamiedukacyjno-rehabilitacyjnymiwszystkichstopniniepełnosprawnościintelektualnej(także
stopnia
głębokiego),zwróceniauwaginaniepełnosprawnościsprzężone.
5.Zmianywpodejściudomożliwościioptymalnychformedukacjiiterapii:odszkolnictwasegregacyjnegodlawybranejgrupyosób
zniepełnosprawnościąintelektualną(określanychwprzeszłościjakowyuczalneczyczęściowowyuczalne),przezobjęcieobowiązkiem
szkolnymwszystkichgrupniepełnosprawnychintelektualnie,ażpocorazwiększynacisknauwzględnianieformintegracyjnychczynauczanie
włączające(inkluzyjne)wedukacjitejgrupyuczniów.Stanowiskawtymzakresieniesązgodne.Nadalistniejewielewątpliwości.Czy
kształceniewłączającejestoptymalnedlawszystkich?Czysystemszkolny,nauczycieleirozwiązaniaorganizacyjnerzeczywiścienadążają
zapostulatamiwłączaniawszystkich/większościuczniówzniepełnosprawnościąintelektualną,wtymstopnigłębszych,czyzesprzężonymi
niepełnosprawnościamiwnurtogólniedostępnegokształcenia?
6.Zmianywprowadzeniubadańdotyczącychosóbzniepełnosprawnościąintelektualną–corazwiększyudziałbadańrealizowanych
wparadygmacieinterpretatywnym(jakościowym),corazczęstszeuznawanieosóbzniepełnosprawnościąintelektualnązakompetentneizdolne
dowyrażaniaswoichopinii.JakpiszeA.Krause,
Badanianadfunkcjonowaniemosóbniepełnosprawnychwspołeczeństwiezperspektywyhermeneutycznej,fenomenologicznej
ibiograficznejwyzwoliłyczłowiekaniepełnosprawnegozjarzmaustaleństatystycznychinormatywnych(Krause2010,s.182).
Dużywpływnakierunkizmianteoretycznychipraktycznychwobszarzepedagogikiosóbzniepełnosprawnościąintelektualnąmajądziałania
bezpośrednioniezwiązaneznurtemnaukowym,araczejmającecharakteroddolnychinicjatywśrodowiskosóbniepełnosprawnychiichrodzin.
Ciągłyrozwójstowarzyszeńiorganizacjiwpłynąłnaszeregrozwiązańpraktycznych:otwieranienowychplacówek,tworzenienowychrozwiązań
wzakresiemieszkalnictwa,czasuwolnego,pracy.Toniewątpliwienietylkopoprawiarzeczywistąsytuacjężyciowąsamychniepełnosprawnych
iczłonkówichrodzin,aletakżeoddziałujenapostawyspołeczneczywizerunekosóbniepełnosprawnychwspołeczeństwie.
Poniżejprzedstawionezostanąszczegółowiejzasygnalizowanepowyżejobszary
zmianwzakresiepodstawparadygmatycznych.
Paradygmatyapedagogikaosób
zniepełnosprawnościąintelektualną
Kategorianaukowegoparadygmatuwpedagogicejestpojmowanaszeroko.ZaBogusławemŚliwerskimmożnaprzyjąć,żejestto
[…]określonepodejścieizasóbwiedzygłównegonurtumyślizawartejwpodręcznikowychanalizachbadaczyiprzyjętychprzezspołeczność
naukowąwdanymczasie(2009,s.28).
Naukispołeczneczyhumanistyczne,doktórychnależypedagogika,znajdująsięwgrupienaukwieloparadygmatycznych.Możnajednak
wpedagogiceobserwowaćparadygmatydominujące(założeniewieloparadygmatycznościniezakładabowiemichrównouprawnienia)wdanym
