Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Nieograniczonawładzaszlachcicapolskiegowjegoposiadłościach
cjechroniłyswobodypolityczne,wtymswobodydyskusjipolitycznej:od
epokiwielkiejaktywnościszlachtywpołowieXVIwi(tzwiepokawalki
o„egzekucjępraw”)anicenzuraKościołakatolickiego,anicenzurapań-
stwowaniemogłyuniemożliwiaćwolnejdyskusjipolitycznejiGłoswolny
szlachcicabyłtraktowanyjakoanimalibertatisiWolnośćsłowaszlach-
cicanietylkonawszelkichzebraniachpolitycznychszlachty(sejmiki,
sejmitdi),aleiwolnośćsłowadrukowanego,byłypraktyczniezapewnio-
neiNieliczneznanezXVII/XVIIIwiprzykładyściganiadruków,których
treśćzostałauznanazaszkalującąosobyczyinstytucje,dotycząsytuacji
związanychgłówniezesporamimiędzynarodowymi,ewentualniesąwy-
razemzwycięstwaideikontrreformacyjnychoddrugiejpołowyXVIIwi
12
Wspólnotaszlachecka,działającajakonaródwrozumieniupolitycznym
rządzącykrajem,winnabyławewspółpracyzkrólemelekcyjnym–awięc
obardzoograniczonejwładzy–rządzićkrajempoprzezdecyzjeparlamen-
tu(izbaposelskaisenat)orazsejmikiregionalneszlacheckie,atakże
poprzezdygnitarzyKrólestwairegionalnychdostojników;wszyscyoni
reprezentowaliinteresyszlachtyjakostanuiwistociestanowiliraczej
organaquasi-samorządowe,niżrealizowalipolitykękrólewskąi
Celemniniejszychuwagjestprzedewszystkimocenarealnejpozycji
szlachcicaniewcałymmechanizmieustrojudawnejRzeczypospolitej,
leczwżyciuprywatnym,gospodarczym,społecznym,awszczególno-
ściwobecorganówpaństwaiichmożliwościingerowaniawjegotryb
życia,jegodziałaniaiNieulegawątpliwości,iżistniejącegwarancjesą-
doweiadministracyjne,jakirozliczneprzywilejeekonomiczne,czyniły
zeszlachcicaosiadłegoswegorodzajukrólaswoichposiadłości,właś-
cicielaparexcellence,któryniemusiałobawiaćsięniełaskiwładcy,
aniodczuwaćlękuwobecdziałańprzedstawicieliwładzypublicznej,nbi
pozostającejnaszczebluregionuwrękachjego„braciszlacheckiej”i
Wracającdowspomnianychjużprzywilejówsądowo-administracyjnych
zXVwi,którestworzyłysystemgwarancjichroniącychszlachcicaosiadłe-
goprzedarbitralnymidecyzjamiwładcyczyjegoadministracji,powiemy,
iżgeneralnieteprzywilejeodegrałyrolęanalogicznądoprzywilejówczyto
szlachtywęgierskiej,czytoangielskiej(odprzepisówWielkiejKartyWolno-
ściposłynnyHabeasCorpusAct,któryzakończyłdefinitywnietęewolucję)i
12PoriprzykładowoPiBuchwald-Pelcowa,KsiążkinastosachwdawnejWarszawie
(XVI-XVIIIw.),tejże,Cenzuraiwalkazcenzurąwepocebaroku,obatekstywzbiorzeprac
tejżeptiHistorialiteraturyihistoriaksiążki.Studianadksiążkąiliteraturąodśredniowie-
czapowiekXVIII,Kraków2005i
