Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Wprowadzenie
inarodamiDuciskanymi”,wtymtakżedziewiętnastowiecznymiPola-
kami.Wartojednakpamiętać,iżantykolonializmdwudziestowiecznego
komunizmuniedośćżebyłcynicznymprzekłamaniem,towdodatku
operowałredukcjonistycznymidychotomiami.Dlategotwierdzeniekla-
sykapolskiejhumanistykiczęściowotylko,moimzdaniem,odzwier-
ciedlarealiatwórczościpisarza,która–copostaramsięudowodnić
–prezentujebardzoambiwalentnystosunekdodziewiętnastowieczności
wjejzamorskiej,kolonialnejpostaci.Wiśniowski,cotrzebapodkreślić,
wżadnymrazieniebyłlewicowymantykolonialistąavantlalettre.Przez
całeżyciepozostawałliberałem,racjonalnympozytywistąipatriotycz-
nymzapaleńcem,potroszeteż(zdzisiejszegopunktuwidzenia)rasistą,
seksistą17igrafomanem,awięc–całkowiciezwyczajnymczłowiekiem
swojejepoki.
Mójwłasnynamysłnadproząegzotycznąpisarzaokreślacałkowity
brakzaufaniadokonstrukcjiideologicznych,doktórychsięodwoły-
wała,szczególniezaśdoklasycznejmyśliliberalnej,pojęciaDrasy”oraz
zwulgaryzowanejwersjiewolucjonizmu.Choćtępostawę,towarzyszą-
cąjejterminologięorazwyczulenienaproblemyspołeczno-etniczne
możnatakżeskojarzyćzmyśląlewicy,tojednakchciałbymzaznaczyć
istotnąróżnicę:mojarefleksjaniejestosadzonawżadnyminstytucjo-
nalnymdyskursie,jakimwprzypadkukrakowskiegonaukowcabyło
literaturoznawstwomarksistowskie,wykazującetendencjędomanichej-
skiegopodziałuliteraturynaDpostępową”iDwsteczną”ibezpośrednio
związanezkursempolitycznymPRL-u.
Pozycja,zktórejkierujęwzroknawpółzapomnianego,dziewiętna-
stowiecznegopodróżnika,łączystanowiskomłodegoMarksajakokry-
tykakapitalistycznegozawłaszczeniazespołecznymzaangażowaniem
17Niemambynajmniejnamyślijawnychmanifestacjiwyższościświatamęskiego
nadżeńskim.WwiekuXIXrównośćpłcibyłajednakwyłączniepostulatem,zaśwy-
jątkowośćpozycjikobietymiałajedynienominalnycharakter.JakpodkreślałGeorge
Steiner,pozwalanojejkorzystaćzDmitologiiszczególnejtroski”,poddającjednocześnie
eksploatacjiDseksualnej,prawnej,ekonomicznej”.G.Steiner:PowieżyBabel.Proble‑
myjęzykaiprzekładu.Tłum.O.iW.Kubińscy.Kraków2000,s.74.Cyt.za:H.Gosk:
Opowieści„skolonizowanego/kolonizatora”ś,37.Opisanestereotypypowielałatakże
twórczośćWiśniowskiego,oczympiszęszerzejwrozdzialeCzarnarozpacz:problem
kolonialnegopożądania.
